فروغ مساجد (4) : سومین همایش بین المللی هفته جهانی گرامی داشت مساجد صفحه 368

در معماری مسجد قالب های گوناگونی را می توان برای خلق فضای معنوی بکار برد که تأثیرگذاری آن بر روی افراد گوناگون متفاوت خواهد بود. هرچه درک مخاطب از مفهوم خدا ابتدایی تر باشد قالب ها صوری و مادی مؤثرند و هرچه این درک عمیق تر شود قالب های انتزاعی مؤثرتر خواهند بود که در نهایت این قالب ها به فضای خالی منتهی خواهند شد. هیچ یک از این مراتب بی ارزش نیست و آنچه که بی ارزش است ساکن شدن و راکد ماندن در یک قالب خاص است و رمز حرکت و ساکن نشدن خالی شدن است.خالی شدن فکر و ذهن، خالی شدن دل و خالی شدن فضای معماری. ابتدا، خالی شدن از هر چیز زاید و بد و بعد خالی شدن از چیزهای بیهوده و در انتها خالی شدن از چیزهای خوب برای رسیدن به چیزهای بهتر.

صورتگر نقاشم هر لحظه بتی سازم وانگه همه بتها را در پیش تو اندازم صد نقش بر انگیزم با روح در آمیزم چون نقش تو را بینم در آتشش اندازم(1) از جمله مهمترین مسائلی که هر هنرمند و هر معماری همواره با آن درگیر است رابطه بین صوت و معنی یا قلب و محتوا است. به عبارتی هر معنا و مفهومی را در قالب هایی خاص می توان بیان کرد که با توجه به هنر و تکنیک های هنرمند، بعضی از این قالب ها بهتر و گویاتر می توانند به معنای مورد نظر را برسانند.

آنچه در معماری مسجد و اصولاً معماری هر نوع فضای عبادی حائز اهمیت دیگر این است که از چه قالب ها و صورت هایی می توان برای نمایش معانی مورد نظر استفاده کرد.

مسجد محل عبادت است. لذا معمار در پی خلق فضایی است که در آن مخاطب بهتر از سایر فضاها بتواند حضور خداوند را احساس کند و به پرستش ذات حق بپردازد. حال این سؤال مهم مطرح می شود که چه روش ها و قالب های معمارانه ای بهتر می توانند انسان را به خداوند نزدیک کند.