فروغ مساجد (4) : سومین همایش بین المللی هفته جهانی گرامی داشت مساجد صفحه 420

کارکردهای مسجد

بدون شک اقامه ی نماز و سایر عبادت منحصر به مکانی خاص نیست، بل می توان در هر مکانی انجام داد. آنچه باعث شد که برگزاری نماز به صورت جمعی و جماعتی در مساجد مورد تأکید فراوان قرار گیرد، اهداف بهتر و والاتری است که دین مبین اسلام آن را تعقیب می کند.

مساجد در طول تاریخ اسلام نه فقط محل عبادت و مناجات، بل پایگاه تصمیم گیری مهم سیاسی، اقتصادی، نظامی و مرکز نشر معارف دینی و کانون تربیت انسان های متعهد و جایگاه حل معضلات امت اسلامی و محور وحدت مسلمانان و پشتوانه محکم برای حکومت اسلامی بوده است؛ به عبارت دیگر مساجد به عنوان کانون فعالیت های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی اقتصادی، قضایی و آموزشی محسوب می شده است.

از آغاز اسلام تا چند قرن بعد، از مساجد به عنوان مدرسه آموزشی استفاده می کردند و با پدیده ای به نام مدرسه روبرو نبودند و مشهور این است که از سال 459 هجری قمری نخستین مدرسه را نظام الملک توسی وزیر آلب ارسلان سلجوقی در بغداد بنا کرده است. به هرصورت تاریخ تأسیس مدرسه هر وقت باشد محققان و مؤرخان پذیرفته اند که پیش از پیدایی مدرسه، مسجد یگانه مرکز مهم آموزشی در کشور اسلامی بوده است و در حقیقت مدرسه فرزند مسجد به شمار می آید.

قدر مسلم پیش از پیدایی مدرسه، مسجد یگانه مرکز مهم آموزشی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و قضایی در کشور اسلامی بوده و بعضی از نویسندگان، مسجد را مجلس شورای مسلمانان نام نهاده اند.(1) در حقیقت بنای مسجد النبی که مسجد نمونه ی اسلام است فقط تأسیس یک عبادتگاه نبود، بل به شهادت مؤرخان و محققان و حتی خاورشناسان، پی ریزی یک مدرسه بزرگ اسلامی بود.