فروغ مساجد (4) : سومین همایش بین المللی هفته جهانی گرامی داشت مساجد صفحه 43

(چه نیایشی و چه اجتماعی) عدول نمی کند. همچنین در فعالیت هایی که مستلزم اکراه و اجبار افراد باشد به هیچ وجه مشارکت نمی نماید. لیبرال بودن در اینجا به روش عمل مساجد اطلاق می شود و نه به محتوای آموزش هایی که در آنها عرضه می شود. طبیعی است که مساجد عرضه کننده ی آموزش های دینی و محل ذکر و عبادت باشند و به انواع نیازهای مؤمنان توجه کنند، اما همین امور از طریق روش های گوناگون تحقق پذیرند. به عنوان مثال هر واعظ می تواند به نحوی صلح آمیز به عرضه ی باورها و اعتقادات دینی اقدام کند و کار خود را به قلمرو داوطلبان و افرادی که ارادتا حضور در مسجد پیدا کرده اند محدود کند. اما در مقابل، واعظ دیگری ممکن است برای دعوت افراد به ایمان و امر به معروف یا نهی از منکر به خشونت و اعمال قهرآمیز نیز متوسل شود.

تناقض نمای دعوت دینی در همین جاست که ظهور می کند. دعوت دینی اگر بخواهد تا عمق جان افراد نفوذ کند، طبیعتا نمی تواند همه افراد جامعه را تحت تأثیر قرار دهد. اما دعوی تنها حقیقت ممکن بودن و تلاش برای اعمال تأثیر قهری هر سبک و روشی را مجاز می داند و با اصالت دادن به ادای تکلیف قائل به نتیجه نیست. مساجد به عنوان کانون دعوت اسلامی از یک سو نمی توانند قلت مخاطبان را بپذیرند و از سوی دیگر نمی توانند به مؤمنان ظاهرگرایی که صرفا براساس نظام پاداش ها و تنبیهات به آنها رو می کنند، قناعت کنند. از آنجا که مسجد می خواهد تجلی بیرونی و محل ظهور انواع تجلیات ایمان باشد طبعا کار دشواری بر عهده گرفته است، چرا که ایمان پدیده ای درونی و دل بسته است که عینیت یافتن آن هم می تواند تهی کننده آن از معنا باشد و هم می تواند بستر رشد و معنا یافتن آن قرار گیرد».(1) شاید این نوع از مساجد همان چیزی باشد که اکنون در مد آرمانی جامعه مدنی غربی از آن تعبیر به سازمان داوطلبانه ی غیردولتی از نوع مذهبی می گردد. مساجد این گونه را هم اکنون فقط می توانیم در جوامع غربی که مسلمانان در اقلیت هستند بیابیم. اصول و قواعد دموکراتیک در بین این مسلمانان به علت زندگی در غرب نهادینه شده است و از سویی بسترهای لازم برای حفظ هویت دینی آنان فراهم است، تا در قالب تشکل های خصوصی و غیردولتی