البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 12

و مشتقات آن را در زبان عربی مورد دقت و تأمل ویژه قرار دهیم.

ولی این سؤال مطرح می شود که فرضاً اگر ما به این نتیجه رسیدیم که در عصر ما کلمه ی «بیع» در فروش منافع و حقوق نیز به نحو حقیقت استعمال می شود، آیا این کافیست در این که بگوییم لفظ بیع و مشتقات آن در قرآن کریم، روایات شریفه و محاورات عرب صدر اسلام در معنای اعمی به کار رفته است یا کافی نیست؟ چراکه ممکن است تبدّل و تغیّری در معانی الفاظ پیدا شده باشد.

برای پاسخ به این سؤال معمولاً به قاعده ی أصاله عدم النقل تمسک می شود؛ یعنی اصل آن است که تغییر و تبدّلی در معانی الفاظ پیدا نشده و در قدیم هم به همان معنایی که الان استعمال می شود استعمال می شده است. ولی ما در اصول فقه و بحث های دیگر بیان کرده ایم که دلیلی بر این قاعده نه از سیره ی عقلاء و نه ادلّه ی دیگر وجود ندارد. لذا برای حصول اطمینان به آن، راهی جز تتبع در موارد استعمال لفظ «بیع» در زمان نزول قرآن کریم و صدور روایات شریفه نیست.

اطلاق بیع بر فروش غیر عین در روایات

اشاره

جناب شیخ قدس سره - اعتراف می کنند در روایات متعددی بیع در فروش غیر عین استعمال شده است، ولی می گویند استعمال اعم از حقیقت بوده و این استعمال به نحو مجاز است؛ نه حقیقت.

مرحوم شیخ به سه دسته از این روایات اشاره می کنند که عبارتند از:

الف: فروش خدمت عبد مدبر

صاحب وسائل قدس سره - روایات مربوط به فروش خدمت عبد مدبّر(1) را در بابی