کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 152

صفحه 152

و اطلاقات بی فایده شود و فقط به قدر متیقن اکتفا کنیم، در حالی که گمان نمی کنم خود شما به آن ملتزم باشید.

و اگر مقصودتان تفکیک بین شروط است؛ مثلاً در شک در قابلیت عوضین برای نقل نمی توان به عام تمسک کرد، ولی در شک در قابلیت متعاقدین می توان تمسک کرد، احتیاج به تبیین دارد و بیان شما وافی به مقصود نیست.

2. فرمودید عرف و عقلاء، استثناء واقع در ادله ی نفود شرط و صلح را به خاطر مناسبات حکم و موضوع و ارتکازات خودشان به همه ی معاملات سریان می دهند.

عرض می کنیم این مطلب بسیار مهمی است که نیاز به احراز دارد. به نظر می رسد عرف دقی(1) در این جا با توجه به نکاتی که بیان می کنیم توقف می کند و این اسراء را انجام نمی دهد و آن این که:

طبیعت شرط و صلح به گونه ای است که افراد می توانند هرچه را که بخواهند با شرط یا صلح تحمیل کنند و اگر ادله ی صلح و شرط مذیّل به آن ذیل «الا ما خالف حکم الله» نباشد، در مظانّ آن است که افرادی بعضی از محرمات اعم از محرمات تکلیفی، وضعی، محرمات مشکوکه یا حتی محرزه را تحت عنوان شرط یا صلح، بر خود یا دیگران لازم کنند؛ چون شرط و صلح حداقل از حیثی قلیل المؤونه است(2)؛ لذا برای این که چنین سوء استفاده ای نشود، شارع خصوص دلیل نفوذ شرط و صلح را با عنوانی متصلاً یا منفصلاً تخصیص زده

1- عرف ساذج بدوی فهمش حجت نیست، علاوه آن که چنین اسرائی هم انجام نمی دهد.
2- صلح آن قدر کشش دارد که همه چیز را شامل می شود. حتی صلح بدون دعوا و بدون عوض بنا به نظری هم جایز است. و نیز معاوضه ی غرری با صلح جایز است و ... . شرط نیز آن قدر وسعت دارد که آن چیزهایی که در ضمن بیع، اجاره و عقود دیگر نمی توان انجام داد، با شرط الزام می کنند. شروطی که الان در ضمن نکاح ذکر می کنند با خود نکاح الزامی نبود و با شرط الزامی می کنند.