کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 174

صفحه 174

تعریف بیع در نظر شیخ قدس سره -

مرحوم شیخ قدس سره - بعد از ذکر مطالبی در مورد حق، تعاریفی درباره ی بیع از اعیان فقهاء نقل می کنند که هیچ کدام مورد پسندشان واقع نمی شود. سپس خودشان تعریفی را ارائه می دهند و می فرمایند: فالأولی تعریفه بأنّه «إنشاء تملیک عینٍ بمال»(1).

1- المکاسب المحرمه (ط - الحدیثه)، ج 3، ص10: ثمّ الظاهر: أنّ لفظ «البیع» لیس له حقیقه شرعیه و لا متشرّعیه، بل هو باقٍ علی معناه العرفی، کما سنوضّحه إن شاء اللّه، إلّا أنّ الفقهاء قد اختلفوا فی تعریفه، ففی المبسوط و السرائر و التذکره و غیرها: «انتقال عینٍ من شخصٍ إلی غیره بعوض مقدّر علی وجه التراضی». و حیث إنّ فی هذا التعریف مسامحه واضحه، عدل آخرون إلی تعریفه ب : «الإیجاب و القبول الدالّین علی الانتقال»، و حیث إنّ البیع من مقوله المعنی دون اللفظ مجرّداً أو بشرط قصد المعنی، و إلّا لم یعقل إنشاؤه باللفظ عدل جامع المقاصد إلی تعریفه ب : «نقل العین بالصیغه المخصوصه». و یرد علیه مع أنّ النقل لیس مرادفاً للبیع؛ و لذا صرّح فی التذکره: بأنّ إیجاب البیع لا یقع بلفظ «نقلت»، و جعله من الکنایات، و أنّ المعاطاه عنده بیع مع خلوّها عن الصیغه: أنّ النقل بالصیغه أیضاً لا یعقل إنشاؤه بالصیغه. و لا یندفع هذا: بأنّ المراد أنّ البیع نفس النقل الذی هو مدلول الصیغه، فجعله مدلول الصیغه إشاره إلی تعیین ذلک الفرد من النقل، لا أنّه مأخوذ فی مفهومه حتی یکون مدلول «بعت»: نقلت بالصیغه؛ لأنّه إن أُرید بالصیغه خصوص «بعت» لزم الدور؛ لأنّ المقصود معرفه ماده «بعت»، و إن أُرید بها ما یشمل «ملّکت» وجب الاقتصار علی مجرّد التملیک و النقل. فالأولی تعریفه بأنّه: «إنشاء تملیک عین بمال»، و لا یلزم علیه شی ء ممّا تقدّم.