البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 181

مسلّم گرفته اید کسی نمی تواند مالک ذمّه ی خودش شود و آن را غیر عقلایی قلمداد کردید؟! در حالی که چنین چیزی کاملاً معقول است و شخص می تواند مالک مالی بر عهده و ذمه ی خود شود، به این صورت که عمرو با خرید ذمه ی خود از زید آناًما مالک ذمه ی خود می شود، سپس سقوط می کند و ثمره اش آن است که دیگر عمرو بدهکار به زید نیست و ذمه اش آزاد می شود. پس تملک مال بر عهده ی خود به این نحو که بیان شد معقول و جایز است و لغو نیست.

نظیر این تملکِ آناًما و سپس سقوط، آن است که عمرو بعد از آن که یک میلیون تومان به زید بدهکار است و زید مالک ذمه ی عمرو می باشد، عمرو نیز با فروش جنسی به زید به قیمت یک میلیون تومانِ کلی در ذمه، مالک ذمه ی زید شود. نتیجه ی این تملک ذمه ی زید برای عمرو، سقوط به تهاتر(1) است؛ یعنی عمرو آنا ًما مالک ذمه ی زید می شود، سپس با سر به سر شدن با بدهی خود به زید، هر دو سقوط می کند؛ یعنی نه عمرو دیگر به زید بدهکار است و نه زید به عمرو. ما نحن فیه هم این چنین است که عمرو با خرید ذمه ی خود از زید که به خاطر بدهی تحت ملکیت زید قرار دارد، آناًما مالک ذمه ی خود شده، سپس سقوط می کند و نتیجه اش آزادی ذمه ی خود از ملکیت زید و نداشتن بدهی است.