البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 183

است و اگر بفرمایید تملیک صحیح نیست باید بگویید بیع نیز صحیح نیست؛ زیرا این ها مرادفند، در حالی که شما گفتید بیعش صحیح است.

نقد پاسخ دوم شیخ قدس سره -

واقع امر آن است که پاسخ دوم شیخ قدس سره - صرف ادعا و مصادره ی به مطلوب است؛ چون مستشکل «بیع» را مرادف با «نقل ملک»، «مبادله ی ملک» و «تملیک» نمی داند و به این خاطر تعریف بیع به «إنشاء تملیک عینٍ بمال» را تمام نمی داند. بله، حال که مستشکل بیع را مرادف با تملیک نمی داند بر عهده ی اوست که حقیقت بیع را تبیین کند تا مشخص شود چطور بیع ذمه ی شخص به خود شخص درست است بدون این که تملیک باشد.

نظر مختار در وجه صحت «بیع الدین علی من هو علیه» بدون وقوع تملیک

با مراجعه ی به عرف و عقلاء دو چیز قابل انکار نیست و آن این که:

1. عقلاء «بیع الدین علی من هو علیه» را علی وجه الحقیقه بیع می دانند و این طور نیست که مجازاً به آن بیع اطلاق کنند.

2. عقلاء اعتبار ملکیت برای کسی نسبت به ذمه ی خود و این که بر عهده ی خود مال داشته باشد نمی کنند و کسی نمی تواند اعتبار مال برای خود در ذمه ی خود کند. بله، به نحو تکوینی هر کسی می تواند تصمیم به تحصیل مال مثلاً یک تن گندم در سال آینده بگیرد، ولی دیگر نمی گویند یک تن گندم برای خود در ذمه اش اعتبار کرده است؛ چون چنین اعتباری را لغو می دانند. فرقی هم نمی کند سبب اعتبار، خرید ذمه ی خود از دیگری باشد یا چیز دیگر.

لذا لازم است تفسیر دیگری از بیع ارائه شود که هم شامل بیع الدین علی من