البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 191

بررسی اشکال سید خویی بر پاسخ شیخ قدس سرهما -

اگر مراد شیخ از ضمنی بودن تملیک مشتری همان دو احتمالی که سید خویی قدس سره - مطرح کردند باشد اشکال ایشان بر پاسخ شیخ وارد است(1)، امّا به نظر می رسد مراد شیخ غیر از آن دو احتمالی است که سید خویی قدس سره - فرمودند و آن این که:

مراد از ضمنی بودن تملیک مشتری و اصلی بودن تملیک بایع این است که در فرآیند بیع، بایع عنصر فعّال بوده و مشتری دارای انفعال است؛ یعنی عمل بایع (بیع) هم در تملیک مبیع و هم در تملّک ثمن، فعل است و عمل مشتری (اشتراء) در هر یک از تملّک مبیع و تملیک ثمن، انفعال و مطاوعه است؛ زیرا اشتراء به معنای پذیرفتنِ بیع بایع است و به همین جهت می توان لفظ «قبلتُ» به جای «اشتریتُ» به کار برد.

بیع و اشترا ء نظیر کسر و انکسار است گرچه تفاوت هایی نیز دارند یعنی همان گونه که کسر بدون انکسار و انکسار بدون کسر معنا ندارد و هر دو، شکستن هم زمان را افاده می کنند، ولی مفهوماً متفاوت بوده و آن نیرویی که می شکاند جنبه ی فاعلیت دارد و آن چیزی که می شکند جنبه ی قبول دارد، در بیع و اشتراء نیز بایع جنبه ی فاعلیت دارد و مشتری جنبه ی پذیرش و قبول. به همین خاطر ایجاب بیع بر عهده ی بایع و قبول بر عهده ی مشتری است.

در اصطلاح اقتصاددانان نیز که به فروشندگان «عرضه کننده» و به خریداران «متقاضی» اطلاق می شود، عَرضه حالت فعلیت داشته و تقاضا مناسب با پذیرش بوده و به نوعی حالت انفعال و مطاوعه دارد، گرچه تقاضا دقیقاً به معنای پذیرش نیست. در نکاح نیز زن عرضه کننده است و مرد متقاضی لذا مرد باید مهر بپردازد