کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 196

صفحه 196

پاسخ شیخ قدس سره - به اشکال پنجم

به هر حال شیخ قدس سره -(1) در پاسخ به اشکال پنجم ابتدا می فرماید:

صلح به معنای سازش(2) و با هم کنار آمدن است و آن چه متصالحین إنشاء می کنند سازش است، به خلاف بیع که به معنای تملیک عین بمال است. بنابراین گر چه ممکن است اثر صلح، تملیک باشد ولی این لازمه ی حقیقت صلح است، حقیقت صلح همان سازش است، به خلاف بیع که حقیقت آن تملیک علی وجه

1- المکاسب المحرمه (ط - الحدیثه)، ج 3، ص14: و منها: انتقاض طرده بالصلح علی العین بمالٍ، و بالهبه المعوّضه. و فیه: أنّ حقیقه الصلح و لو تعلّق بالعین لیس هو التملیک علی وجه المقابله و المعاوضه، بل معناه الأصلی هو التسالم؛ و لذا لا یتعدّی بنفسه إلی المال. نعم، هو متضمّن للتملیک إذا تعلّق بعینٍ، لا أنّه نفسه. و الذی یدلّک علی هذا: أنّ الصلح قد یتعلّق بالمال عیناً أو منفعه، فیفید التملیک. و قد یتعلّق بالانتفاع به فیفید فائده العاریه، و هو مجرّد التسلیط و قد یتعلّق بالحقوق، فیفید الإسقاط أو الانتقال، و قد یتعلّق بتقریر أمرٍ بین المتصالحین کما فی قول أحد الشریکین لصاحبه: «صالحتک علی أن یکون الربح لک و الخسران علیک» فیفید مجرّد التقریر. فلو کانت حقیقه الصلح هی عین کلٍّ من هذه المفاداه الخمسه لزم کونه مشترکاً لفظیّاً، و هو واضح البطلان، فلم یبقَ إلّا أن یکون مفهومه معنیً آخر، و هو التسالم، فیفید فی کلِّ موضع فائده من الفوائد المذکوره بحسب ما یقتضیه متعلّقه. فالصلح علی العین بعوضٍ: تسالمٌ علیه، و هو یتضمّن التملیک، لا أنّ مفهوم الصلح فی خصوص هذا المقام و حقیقته هو إنشاء التملیک، و من هنا لم یکن طلبه من الخصم إقراراً، بخلاف طلب التملیک.
2- حاشیه کتاب المکاسب (للأصفهانی، ط - الحدیثه)، ج 1، ص69: معنی الصلح و الصلوح و الصلاح ما یعبر عنه بالفارسیه (بسازش و سازگاری) فهو أقرب إلی مفهوم الموافقه و الملائمه من المسالمه، فإنّ السلم و المسالمه بمعنی الخلوص تقریبا، و السالم هو الخالی عن الآفات و الخالص منها، و السلام من أسمائه الحسنی بمعنی الخالص عن النقائص، و الإسلام إخلاص القلب من الکفر و الشرک، و المسالمه جعل القلب خالیا عما لا یوافق غرض الآخر، فالصلح علی أی حال مغایر مفهوما مع مفهوم البیع، بل الأمر کذلک وجودا، فإنّ ما هو بیع بالحمل الشائع غیر ما هو صلح بالحمل الشائع، و إن کان التسالم علی ملکیه شی ء بعوض تفید نتیجه البیع، و هی ملکیه عین بعوض.