البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 2

نکرده است، به حدّی که آن را غیر قابل قیاس با کتب حقوقی دنیا قرار داده و می توان گفت از فلسفه های دنیا نیز از حیث إعمال فکر در جهت کشف و نیل به مطلوب، غنی تر است.(1)

بعد از شیخ قدس سره - نیز افرادی که دارای ذهن خلاق، تحلیل گر، شکافنده ی حقائق و معانی در عالی ترین رتبه ها می باشند، کلمه به کلمه ی مطالب شیخ را که خود دریایی از اندیشه ی جوشان و فکر فروزان بوده مورد ارزیابی قرار داده و در تأیید یا نقد آن قلم زده و زوایای تاریک را روشن کرده یا نظرات جدیدی را به آن افزوده اند.

سید یزدی قدس سره - با آن احاطه ای که داشته حاشیه ی عمیقی(2) بر مکاسب نگاشته و محقق ایروانی قدس سره - با آن حدّت ذهنی و با نگاهی که به حاشیه ی سید داشته اعمال نظر کرده است.(3) محقق اصفهانی قدس سره - آن اعجوبه ی کم نظیر در دقت و تسلطِ بر مباحث فکری، حاشیه ی(4) عمیق و مفصّلی بر مکاسب نوشته و میرزای نایینی قدس سره - با تدریس و محور قرار دادن مکاسب، مطالب زیادی را در مباحث معاملات و خصوص بیع ابراز(5) فرموده که توسط دو نفر از مقرّران خوش قلم و دقیقشان

1- برای بررسی اعتبار فکر در کشف و نیل به مقصود، می توانید رجوع کنید به صفحه ی 28-31 از کتاب فلسفه ی اخلاق اثر حضرت استاد دام ظله.
2- حاشیه المکاسب (للیزدی)، 2 مجلد، نشر مؤسسه اسماعیلیان.
3- حاشیه المکاسب (للإیروانی)، 2 مجلد، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
4- حاشیه کتاب المکاسب (ط- الحدیثه) للإصفهانی، 5 مجلد، نشر انوار الهدی.
5- در مقدمه ی المکاسب و البیع تقریر شیخ محمد تقی آملی آمده که وقتی محقّق نائینی می خواستند مبحث مکاسب را شروع کنند فرمودند: «خذوا عنی المکاسب؛ إنی رجلٌ مقبوضٌ» مکاسب را از من بگیرید؛ چراکه من رجلی مقبوضم. در این که مرادشان چه بود، ظاهراً خواسته اند چند مطلب را با هم القاء کنند. یکی این که عمر من رو به غروب است این مطالب را هر چه زودتر از من بگیرید، دیگر این که این مطالب را به این سادگی نه از من و نه از کس دیگر به دست نمی آورید، حالا که در اختیار شما می گذارم خوب از آن بهره بگیرید.