کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 216

صفحه 216

به ودیعه گذار بازگرداند، مانند ودیعه گذاشتن طلا در بانک که بانک در آن تصرف نمی کند و عین آن را برمی گرداند.

یا حساب جاری را می گویند قرض نیست، در حالی که حساب جاری معمولاً به نحو تملیک علی وجه الضمان است و هیچ کس اراده نمی کند عین همان پولی را که در بانک گذاشته، بانک به او برگرداند.

بله، در مواردی که برای سرمایه گذاری پول در بانک می گذارد حساب دیگری دارد که با بعضی وکالت ها، بسیاری از امور آن را تصحیح می کنند.

اشکالات دیگر تعریف شیخ از محقق ایروانی قدس سرهما -

اشاره

بعد از بررسی اشکالاتی که خود مرحوم شیخ بر تعریفشان از بیع به «إنشاء تملیک عینٍ بمالٍ» وارد و دفع کردند، برای کامل شدن بحث، تعدادی از اشکالاتی که بعض أعلام از جمله محقق ایروانی، محقق اصفهانی، مرحوم امام و ... رضوان الله تعالی علیهم بر تعریف شیخ قدس سره - وارد کرده اند مطرح کرده و بررسی می کنیم.

محقق ایروانی قدس سره - با أردأ التعاریف و أزیف(1) التعاریف خواندن تعریف شیخ قدس سره - اشکالات(2) متعددی بر تعریف مذکور وارد می کند، از جمله:

1- المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج1، ص261: زَافَتِ: الدَّرَاهِمُ (تَزِیفُ) (زَیْفاً) مِنْ بَابِ سَارَ رَدُؤَتْ ثُمَّ وُصِفَ بِالْمَصْدَرِ فَقِیلَ دِرْهَمُ (زَیْفٌ) و جُمِعَ عَلَی مَعْنَی الاسْمِیَّهِ فَقِیلَ (زُیُوفٌ) مِثْلُ فَلْسٍ و فُلُوسٍ وَ رُبَّمَا قِیلَ (زَائِفٌ) عَلَی الْأَصْل و دَرَاهِمُ (زُیَّفٌ) مِثْلُ رَاکِعٍ و رُکَّعٍ و (زَیَّفْتُهَا) (تَزْیِیفاً) أَظْهَرْتُ (زَیْفَهَا) قَالَ بَعْضُهُمْ الزُّیُوفُ هی الْمَطْلِیَّهُ بِالزِّئبَقِ الْمَعْقُودِ بِمُزَاوَجَهِ الْکَبْرِیتِ وَ کَانَتْ مَعْرُوفَهً قَبْلَ زَمَانِنَا و قَدْرُهَا مِثْلُ سِنَجِ الْمِیزَانِ.
2- حاشیه المکاسب (للإیروانی)، ج 1، ص74: هذا أردأ التّعاریف فإنّه مضافا إلی توجّه إشکال عدم قبوله للإنشاء یتّجه علیه: أوّلا أنّ البیع لیس من مقوله الإنشاء بل معامله واقعیّه تحصل بالإنشاء. و ثانیا أنّه یشمل إنشاء العابث و اللّاغی و إنشاء الإیجاب غیر المتعقّب بالقبول مع أنّ شیئا من ذلک لیس بیعا بل إنشاء للبیع. و ثالثا العین تشمل الأعیان المتموّله و غیر المتموّله کالخنافس و الدیدان. و رابعا یشمل الإنشاء الصریح و الضّمنی مع أنّ مقصوده الإنشاء الصّریح کیلا یشمل القبول من المشتری و لا یشمل قبول مستأجر العین و لا یشمل الصّلح. و خامسا یلزم تعلّق الجار فی التعریف بالعین أو بصفه مقدّره لها حتی یکون تقدیر الکلام إنشاء تملیک عین مقابل بالمال مع أن ظاهره التعلّق بالتّملیک فإذا تعلّق بالتّملیک انطبق التعریف علی الهبه إذ کان العوض عوضا للفعل و هو التّملیک لا عوضا للعین المتعلّق به التملیک و الفارق بین البیع و الهبه عند المصنّف ره هو هذا و لیت شعری ما الّذی دعا المصنّف إلی العدول عن تعریف صاحب المصباح مع أنّ الظّاهر منه فی صدر الکلام ارتضاؤه بتغییر ما و هو تبدیل المال الأوّل بالعین فیکون التعریف مبادله عین بمال و هو أسلم و أبعد عن الإشکال من هذا التّعریف الّذی أحدثه و هو أزیف التّعاریف.