البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 219

نظر ما این اشکال باید چنین تقریر شود: تملیک امری انشائی است؛ نه حقیقی [تکوینی] و اگر حقیقی [تکوینی] بود با إنشاء محقق نمی شد. پس تملیک خود إنشاء است و اگر گفته شود بیع تملیک است، یعنی بیع إنشائی است که مفاد آن ملکیت است و دیگر معنا ندارد گفته شود که بیع، إنشاء إنشائی است که مفاد آن ملکیت می باشد. لذا اصل این اشکال که غیر واحدٍ من الاعلام هر کدام با بیانی ذکر کردند، وارد است.

اشکال دوم (بیع از مقوله ی إنشاء نیست) و نقد آن

اشکال دیگری که محقق ایروانی بر تعریف شیخ وارد می کند این است که «إنّ البیع لیس من مقوله الإنشاء بل معامله واقعیّه تحصل بالإنشاء»؛ بیع از مقوله إنشاء نیست، بلکه معامله ی واقعیه ای است که با إنشاء حاصل می شود.

در نقد کلام محقق ایروانی قدس سره - می گوییم: اگر مراد از «إنّ البیع لیس من مقوله الإنشاء بل معامله واقعیّه تحصل بالإنشاء» این است که بیع خود إنشاء نیست بلکه مورد إنشاء واقع شده و مُنشأ است و إنشاء محصِّل آن است، می گوییم: إنشاء و مُنشأ ذاتاً یکی است و اعتباراً تفاوت دارند.

و اگر مراد این است که بیع امری واقعی و حقیقی است؛ نه اعتباری، می گوییم: اوّلاً این حرف درستی نیست. ثانیاً اگر بیع امر واقعی باشد نمی تواند با إنشاء حاصل شود.

اشکال سوم (شمول تعریف بر إنشاء عابث و لاغی و ایجاب غیر متعقب به قبول) و نقد آن

اشکال دیگر آن که تعریف مرحوم شیخ قدس سره - شامل إنشاء عابث یعنی کسی که عبثاً إنشاء می کند و لاغی از روی لغو إنشاء می کند و ایجاب غیر متعقب به