کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 222

صفحه 222

معوّض لازم نیست مال باشد؛ یعنی اگر معوّض مالیت نداشته باشد نیز عرفاً بیع صادق است.

سید خویی قدس سره - برای اثبات کلام خود مثالی(1) ذکر کرده و آن این که اگر کسی به خاطر علاقه ای که به جدّش دارد حاضر شود در مقابل به دست آوردن دست نوشتِ جدّش بر روی کاغذی که هیچ قیمتی ندارد پول پرداخت کند در حالی که هیچ کس غیر او حاضر نیست ثمن در مقابل آن بدهد، عرفاً بیع صادق است.

نقد کلام سید خویی قدس سره -

کلام سید خویی قدس سره - ظاهراً ناتمام است؛ زیرا در مثالی که ذکر کردند اگر خوب دقت کنیم می بینیم که عرفاً بیع نیست، بلکه کأنّ ابتدا از مالک می خواهد آن دست خط را مجاناً تملیک او کند، وقتی قبول نکرد یا می داند قبول نمی کند

1- مصباح الفقاهه، ج 5، ص120: یکفی فی صحه المعامله علی ما لیس بمال مجرد الغرض الشخصی، کما إذا اشتری مکتوبه جده بقیمه عالیه للإبقاء مع عدم کونها قابله للمعاوضه أو اشتری خنفساء بقیمه أو عقربا بقیمه کذا، لاجل المداوی و نحوها کما لا یخفی، و قد تقدم فی أول البیع جواز کون الحقوق ثمنا فی المعامله بأن باع شیئا لیرفع المشتری یده من حقه الفلانی صحیح و الوجه فی ذلک کله هو ان البیع تبدیل بین الشیئین برفع الید عن أحدهما و جعل الأخر موردا للحق کما لا یخفی، فغایه الأمر یمنع ذلک عن التمسک بعمومات ما دلّ علی صحه البیع بالخصوص، و اما ما دلّ علی صحه مطلق العقود و التجاره عن تراض فلا، إذ لا شک فی صدق التجاره عن تراض، و العقد علی المعامله الجاریه علی ما لیس بمال لما عرفت فی بعض تنبهات المعاطاه أن فی العرف لا یصدق علیه البیع، بل الثمن و المثمن علی العوضین بل یصدق علیه مجرد المبادله و المعاوضه کتبدیل ثوب بثوب و عباء بعباء، و هکذا، و لا شبهه فی صحه ذلک ل أَوْفُوا بِالْعُقُودِ، و تِجارَهً عَنْ تَراضٍ، و السیره القطعیه کما هو واضح.