البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 226

دارد که بگوییم طرف دیگر مقابله به جای «تملّک مال» که فعل بایع است، «تملیک مال» باشد که فعل مشتری است.

البته آن چه ذکر شد منافات ندارد با این مطلب که مبیع و ثمن به اعتباری عوض و معوّض بوده و در قبال یکدیگرند.

اشکالات دیگر تعریف شیخ از محقق اصفهانی قدس سرهما - و برخی دیگر

اشاره

محقق اصفهانی قدس سره - و برخی دیگر، اشکالات دیگری بر تعریف «إنشاء تملیک عینٍ بمالٍ» وارد کرده اند که گرچه ما قبلاً از زاویه ی دیگری آن را مطرح کرده ایم، امّا مناسب است دوباره به آن اشاره کنیم.

اشکال اوّل (در بیع همیشه تملیک نیست)

در برخی موارد بیع صادق است بدون این که تملیکی رخ دهد. بنابراین تعریف شیخ قدس سره - از این جهت مخدوش است.

مثال1: بنابر مبنای این که سهم سبیل الله از زکات ملک کسی نیست و حتی عنوان، مالک آن نمی شود و فقط باید صرف در سبیل الله شود، اگر حاکم شرع با پول زکویِ سهم سبیل الله، چیزی از بایع بخرد؛ مثلاً اسب و شمشیر برای جهاد بخرد، بیع صادق است بدون این که تملیکی از جانب بایع صورت گرفته باشد؛ زیرا هیچ کس مالک آن اسب و شمشیر نمی شود و فقط باید صرف در سبیل الله شود. پس بیع همیشه تملیک نیست.

مثال2: کسی که وصیت می کند ثلث اموال مرا صرف خرید زمین برای احداث جاده ی عمومی کنید، وصیّ که طبق وصیت زمین را از صاحبش می خرد، بیع صادق است بدون این که تملیکی از جانب بایع (صاحب زمین) رخ دهد؛ زیرا کسی مالک آن زمین نمی شود؛ زیرا آن زمین برای جاده ی عمومی است و کسی مالک آن نمی شود.