کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 229

صفحه 229

این قید را اضافه خواهیم کرد.

اشکال دیگری(1) که بر این تعریف وارد است این است که چون «شیء» مفهوم وسیعی دارد، تعریف شامل بسیاری از عقود می شود مانند: اجاره که یک چیزی مانند منفعت خانه به إزاء مال الاجاره قرار می گیرد، یا جعاله که جعل جُعل است به إزاء عمل، یا طلاق خلع و مبارات که شوهر به إزاء دادن طلاق، چیزی دریافت می کند و ... .

این اشکال گرچه به نظر می آید وارد باشد، ولی به نوعی می توان بعض موارد نقض را دفع کرد و آن این که: مقصود محقق اصفهانی قدس سره - از جعل شیء بإزاء شیء این است که شیء به تمام هویتش در مقابل شیء دیگر قرار بگیرد، ولی در إجاره منفعت شیء در مقابل چیز دیگر است؛ نه تمام هویت شیء. بنابراین إجاره مشمول تعریف نمی شود.

إن قلت: ممکن است مال الإجاره عین باشد، پس تعریف بر آن صادق است.

قلت: همان طور که قبلاً بیان کردیم کار مستأجر قبول است؛ نه إیجاب، پس إجاره خارج از تعریف است.

1- کتاب البیع (للإمام الخمینی)، ج 1، ص68: و أمّا تعریفه [المحقق الاصفهانی] بما ذکر فلا یوافق العرف و اللغه، و یرد علیه من النقض إلی ما شاء اللّه، کجعل شی ءٍ بإزاء شی ءٍ مکاناً، و کالجعاله، و الطلاق خلعاً و مباراهً، و الإجاره، و الهبه غیر المجّانیه، و الصلح، و کذلک جعل اللّه الثواب مقابل العمل. إلی غیر ذلک. و العجب منه حیث قال: هذا المسلک و إن کان غیر معروف و لا مألوف، إلّا أنّ المتّبع هو البرهان. و فیه: أنّ کون ما ذکر خلاف المعروف و المألوف لدی العقلاء جمیعاً، أقوی دلیل علی بطلانه؛ فإنّ البیع من المعانی العرفیّه الاعتباریّه، و لا سبیل للبرهان فیه إن کان مراده البرهان الاصطلاحی، و لو أراد أنّ معناه عرفاً ولدی العقلاء ذلک، فلا معنی لعدم معروفیّته و مألوفیّته، مع أنّ ما ذکر لیس معناه العرفی و العقلائی جزماً.