کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 236

صفحه 236

دیگری برای بیع قلمداد می کنند گرچه در نهایت آن را نمی پذیرند معلوم می شود نظرشان در تعریف بیع به «إنشاء تملیک عینٍ بمالٍ» این بوده که قبول مشتری در صدق بیع لازم نیست.(1)

اضافه شدن قید «بشرط تعقبه بتملّک المشتری» یا «بشرط القبول» از طرف بعض مقاربین عصر مرحوم شیخ به خاطر «تبادر» است؛ یعنی متبادر از لفظ بیع وقتی که گفته می شود «فلانٌ باعَ دارَه» یا «باعَ کتابَه» و ... این است که مبیع از ملک بایع خارج شده و به ملک مشتری در آمده و در عوض، بایع نیز چیزی دریافت کرده است و این در صورتی اتفاق می افتد که مشتری قبول کرده باشد و اگر مشتری قبول نکند هیچ یک از این ها اتفاق نمی افتد. بنابراین حداقل یکی از معانی بیع «إنشاء تملیک عینٍ بمالٍ بشرط القبول» است.

مخالفت شیخ قدس سره - با اشتراط قبول در تحقق بیع مصطلح

شیخ قدس سره - می فرماید(2): بیع به معنای ایجاب متعقب به قبول، معنایی در قبال

1- به همین خاطر گفتیم اشکال محقق ایروانی قدس سره - که تعریف «إنشاء تملک عین بمالٍ» مانع اغیار نبوده و شامل ایجاب غیر متعقب به قبول هم می شود، طبق مبنای شیخ وارد نیست؛ چون ایشان ایجاب غیر متعقب به قبول را بیع می دانند.
2- المکاسب المحرمه (ط - الحدیثه)، ج 3، ص16: أقول: أمّا البیع بمعنی الإیجاب المتعقّب للقبول، فالظاهر أنّه لیس مقابلًا للأوّل، و إنّما هو فردٌ انصرف إلیه اللفظ فی مقام قیام القرینه علی إراده الإیجاب المثمر؛ إذ لا ثمره فی الإیجاب المجرّد، فقول المخبر: «بعت»، إنّما أراد الإیجاب المقیّد، فالقید مستفاد من الخارج، لا أنّ البیع مستعمل فی الإیجاب المتعقّب للقبول، و کذلک لفظ «النقل» و «الإبدال» و «التملیک» و شبهها، مع أنّه لم یقل أحد بأنّ تعقّب القبول له دخل فی معناها. نعم، تحقّق القبول شرط للانتقال فی الخارج، لا فی نظر الناقل؛ إذ لا ینفکّ التأثیر عن الأثر، فالبیع و ما یساویه معنیً من قبیل الإیجاب و الوجوب، لا الکسر و الانکسار کما تخیّله بعض فتأمّل. و منه یظهر ضعف أخذ القید المذکور فی معنی البیع المصطلح، فضلًا عن أن یجعل أحد معانیه.