البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 289

قصد کرده و إنشاء کنند و به تعبیر دیگر اگر با صیغه إنشاء می کردند لفظ «ملّکتُک» به کار می بردند؛ نه الفاظ مخصوص بیع، هبه و ... .

شیخ - رحمه الله علیه - در ردّ وجه چهارم می فرماید(1): این وجه نیز درست نیست؛ چراکه تعریف بیع بر آن منطبق است؛ زیرا عمل متعاطیین تملیک بالعوض است که این مصداق تعریف «بیع» می باشد.

آیا معاوضه ی لبن شاه به نحو تملیک مطلق است؟

مرحوم شیخ سپس می فرماید: از عبارات غیر واحدی از فقهاء ظاهر می شود که در بعضی عقود، مانند بیع لبن شاه و غیر آن، تملیک مطلق محقق می شود که اعم از بیع می باشد. تملیک مطلق در واقع به منزله ی جنس است که «بیع» از افراد آن بوده و تملیک خاص می باشد و آن چه در معاوضه ی لبن شاه و مانند آن محقق می شود تملیک مطلق است؛ نه تملیک خاص.

در روایات متعددی این مسأله مورد سؤال واقع شده که اگر کسی بقر و غنم خود را به دیگری إعطاء کند تا از پشم و شیر آن استفاده کند و در مقابل، درهم و دینار یا مقداری از روغن آن دریافت کند چه حکمی دارد؟ فقهاء4 به تبع روایات، این مسأله را در کتب فقهی خود مطرح کرده و بعضی علی رغم حکم به صحت چنین معامله ای در روایات، حکم به بطلان معامله کرده و بعضی دیگر آن را صحیح دانسته، ولی تصریح کرده اند که این معامله، نه به نحو بیع است و نه به نحو إجاره بلکه یک نوع معاوضه و تراضی است و مرحوم شیخ عبارت این فقهاء را ظاهر در تملیک مطلق دانسته است.