البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 29

مورد رغبت نیست تا امر و نهی به آن تعلق گیرد، بلکه وجود تقدیری طبیعت یا به تعبیر آقا ضیاء قدس سره - طبیعت خارج دیده شده مورد رغبت و امر و نهی است. بنابراین آن چه مورد رغبت است و مالیت دارد ماهیت در خارج یا ماهیت در طریق خارج است؛ مثلاً سیبی که در خارج است و کبوتری که موجود است مورد رغبت است، اما ماهیت سیب و کبوتر صرف نظر از وجود آن در خارج و بدون وصف خارجیت مرغوبیتی ندارد.

پس عمل حرّ نیز تا وجود تقدیری پیدا نکرده و در ذمّه مستقر نشده عنوان مالٌ بر آن صادق نیست.

دفاع مرحوم امام قدس سره - از مالیّت عمل حرّ قبل از معاوضه

مرحوم امام قدس سره - که از طرفداران نظریه ی مالیّت عمل حرّ قبل از معاوضه هستند، ظاهراً اشکالی که ما مطرح کردیم در ذهن مبارکشان بوده و خواسته اند با این کلام به آن پاسخ دهند:

«إنّ عمل الحرّ مال سواء کان کسوباً أم لا؛ ضروره أنّ خیاطه الثوب أو حفر النهر، مال یبذل بإزائه الثمن، و لیس المال إلّا ما یکون مورداً لرغبه العقلاء و طلبهم، و معه یبذلون بإزائه الثمن. نعم، مالیته باعتبار توقّع حصوله و وجوده، لکن لا بمعنی أنّه قید لها، بل بمعنی کونه مالاً بلحاظه، فیکون ذلک کجهه تعلیلیّه لذلک»(1)