کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 317

صفحه 317

این قول(1) بین معاطاتی که دالّ بر تراضی در آن لفظ باشد و معاطاتی که دالّ بر تراضی در آن، غیر لفظ باشد تفصیل داده و فرموده است: اگر دالّ بر تراضی لفظ باشد مفید ملکیّت لازم است و اگر غیر لفظ باشد مفید إباحه(2) است. به

1- مرحوم شیخ درباره ی این قول می فرماید: «اللزوم بشرط کون الدالّ علی التراضی أو المعامله لفظاً، حکی عن بعض معاصری الشهید الثانی، و بعض متأخری المحدّثین، لکن فی عدّ هذا من الأقوال فی المعاطاه تأمّل.» همان طور که ملاحظه می فرمایید مرحوم شیخ می فرماید: در این قول لازم است دالّ بر «تراضی» یا «معامله» لفظ باشد، و «معامله» را نیز اضافه کرده، در حالی که قائلین به این قول، فقط دالّ بر تراضی را گفته اند و شاید به همین خاطر باشد که شیخ در نهایت می فرماید: شمردن این قول در عِداد اقوال در معاطات محل تأمل است؛ زیرا اگر دالّ بر تراضی فقط لفظ باشد، ولی معامله با فعل باشد؛ نه لفظ، جای شبهه نیست که معاطات است. (امیرخانی) • حاشیه المکاسب (للإیروانی)، ج 1، ص77: إذا کان المراد من الدالّ علی التراضی ما یدلّ علی المساومه و مقدّمات البیع صحّ عدّ هذا القول تفصیلا فی المسأله و أمّا إذا کان المراد منه ما یدلّ علی المعامله و إنشائها کما هو ظاهر المصنّف خرج عن کونه تفصیلا فی المسأله و کان قولا ببطلان المعاطاه رأسا و اعتبار الجنس اللّفظ مع إلغاء سائر الخصوصیّات من العربیّه و الماضویّه و أشباههما.
2- مفید اباحه بودن در کلام قائلین به این قول که یکی معاصر شهید ثانی و دیگری صاحب حدائق4 است تصریح نشده، ولی شاید بتوان از مجموع کلام صاحب حدائق آن را استفاده کرد. (امیرخانی)