البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 318

عنوان مثال اگر پول را به نانوا تحویل داد و نان را برداشت بدون این که کلامی ردّ و بدل شود این معاطات مفید اباحه است. امّا اگر دالّ بر تراضی به نوعی لفظ باشد؛ البته نه لفظی که ایجاب و قبول باشد که در این صورت بیع بالصیغه می شود، بلکه مثلاً به فروشنده بگوید فلان جنس را داری به من بفروشی؟ و فروشنده بگوید بله دارم الان می آورم! سپس خریدار پول را تحویل داده جنس را بگیرد، این معاطات مفید ملکیّت لازم است.

قول چهارم: مفید إباحه ی جمیع تصرّفات حتّی تصرّفات متوقف بر ملک

قول چهارم آن است که معاطات مفید اباحه ی تامّه است؛ یعنی طرفین می توانند هر نوع تصرّفی در مأخوذ به معاطات انجام دهند حتی تصرّفاتی که متوقف بر ملک باشد، مثل فروش آن.

تفاوت این قول با ملکیّت غیر لازم آن است که هر یک از متعاطیین می توانند نماء مال خود را مطالبه کنند یا علاوه بر تصرف طرف مقابل، خودشان نیز در آن تصرف کنند؛ نظیر غذایی که صاحب خانه جلوی مهمان می گذارد که علاوه بر آن که می تواند غذا را بردارد، خودش نیز می تواند در آن تصرف کند.

قول پنجم: مفید إباحه ی تصرّفات غیر متوقّف بر ملک

قول پنجم آن است که معاطات مفید اباحه است، امّا نه اباحه ی مطلقه بلکه اباحه ی تصرفات غیر متوقفه بر ملک. بنابراین طبق این قول تصرفات متوقف بر ملک، مانند وطی جاریه، عتق عبد، اخراج در خمس و زکات، بیع و ... جایز نیست.

این قول را ظاهراً شهید اوّل قدس سره - در حاشیه بر قواعد انتخاب کرده است.(1)