البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 347

متشرعه چون تدیّن دارند و شارع آن ها را تربیت کرده و ملتزم به احکام شرعیه هستند چنین عمل می کنند و اگر شارع نظر دیگری داشت این طور عمل نمی کردند. بنابراین معاطات مفید ملکیت است.

نقد

سیره ی متشرعه وقتی حجت است که احراز شود سیره ی متشرّعه بما هم متشرّعه است و منشأ سیره خود شارع بوده و مؤمنین به تعلیم خود شارع چنین عمل می کنند، در حالی که راهی برای احراز آن در این جا وجود ندارد؛ خصوصاً با توجه به این که اکثریت قریب به اتفاق فقهاء که مرجع حلال و حرام مردمند قائل به عدم تحقق ملک با معاطات و حصول فقط اباحه بوده اند.

بله اگر کسی احراز کند که سیره ی متصل به زمان معصوم علیه السلام - چنین بوده و منشأ آن جز تعلیم شارع نبوده کفایت می کند، ولی از کجا بتوان آن را احراز کرد؟!

مضاف به این که اگر چنین سیره ای ثابت باشد فقط در محقرات، مانند خرید نان، سبزی، یک کیلو شیر و ... بوده، امّا در مورد چیزهای بزرگ و با ارزش مانند خانه، مزرعه و ... وجود نداشته، بلکه با خواندن عقد معامله می کردند یا حداقل مشکوک است.

البته در زمان ما در اشیاء بزرگ نیز چنین سیره ای وجود دارد ولی منشأ آن، همین فتاوی علماست. زمان های سابق چون فتوای به عدم افاده ی ملکیت یا ملکیت لازمه وجود داشت، خواندن عقد نیز رواج داشت.(1)

پس احراز سیره ی متشرعه بما هم متشرعه که کاشف از تعلیم شارع باشد