کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 355

صفحه 355

حمل کرده است. بنابراین (احل الله البیع) یعنی «احلّ الله جمیع التصرفات المترتبه علی البیع» و مراد از تصرفات مترتب بر بیع یعنی «تصرف در عوض و معوّض» که با بیع منتقل شده است.

قرینه ای که باعث شده جناب شیخ «بیع» را به این معنا حمل کنند بعضی(1) «مناسبت» با معنای ربا ذکر کرده اند؛ چون «ربا» اسم برای عین (زیاده) است و (حَرّمَ الرّبا) به معنای حرمت تصرف در آن زیاده می باشد. بنابراین به قرینه ی مناسبت با معنای ربا که بیع در مقابل آن قرار گرفته، (احل الله البیع) نیز باید به معنای حلّیت تصرف در آن چیزی که با بیع منتقل شده، باشد.

بعضی(2) نیز گفته اند از آن جا که حلّیت تکلیفی بیع بما هو إنشاء واضح بوده و

1- مصباح الفقاهه، ج 2، ص96: الوجه الثانی: ما ذکره المصنف، و حاصله: أن المراد من حلیه البیع فی الآیه الکریمه إنما هو الحلیه التکلیفیه، لمقابلتها مع حرمه الربا الظاهره فی الحرمه التکلیفیه و من الواضح أن الحلیه التکلیفیه لا یصح تعلقها بالبیع، لأنه إنشاء تملیک عین بمال. و حلیه ذلک لا تحتاج إلی البیان. و علیه فلا بد من الالتزام بتعلق الحل فی الآیه بالتصرفات المترتبه علی البیع.
2- حاشیه کتاب المکاسب (للأصفهانی، ط - الحدیثه)، ج 1، ص105: حیث إنّه لا موهم لحرمه البیع لا بما هو عمل من الأعمال، و لا بما هو تسبیب إلی الملک، فلذا تصدّی قدّس سرّه لصرف التحلیل إلی الآثار. • حاشیه المکاسب (للإیروانی)، ج 1، ص77: و کأنّ الدّاعی إلی ارتکاب التقدیر هو المحافظه علی ظهور أحلّ فی الحلیّه التّکلیفیّه المؤکّد هذا الظّهور بمقابله و حرّم الربا فلمّا لم یکن معنی إباحه البیع لم یکن بدّ من تقدیر التصرّفات. • التنقیح فی شرح مکاسب البیع، ج 1، ص76: و شیخنا الأنصاری حمل الآیه علی الحلّیه التکلیفیه، و بما أنّه رأی عدم مناسبتها مع البیع- إذ لم یتوهّم أحد حرمه البیع تکلیفاً، غایه الأمر أن یکون فاسداً نظیر البیع الغرری فإنّ النهی عنه لیس بمعنی کونه محرّماً تکلیفیاً بل المراد أنّه فاسد و لا یترتّب علیه الأثر- فالتزم بتعلّق الحلّ بالتصرّفات المترتّبه علی البیع واقعاً، و إنّما اسند إلی البیع لفظاً من باب المجاز فی الاسناد لأنّ البیع سبب لها أو من باب المجاز فی الحذف، فاستند فی الاستدلال بالآیه علی صحّه البیع إلی الدلاله الالتزامیه.