البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 377

پاسخی که بر این اشکال از جانب بعض مشایخ قدس سره - می توان داد این است که از ظاهر بعض آیات استفاده می شود که اگر مسلمان نیز مرتکب بعضی گناهان شود خلود در جهنم خواهد داشت، مانند این کریمه که می فرماید: (وَ مَنْ یَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِداً فِیهَا وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَیْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذَاباً عَظِیماً)(1)؛ یعنی قتل مؤمن جزایش خلود در جهنم است.

پس خلاصه ی کلام بعض المشایخ این شد که آیه ی شریفه نه در مقام حکایت از تشریع سابق است و نه در مقام نفی تسویه البته نفی تسویه فی الجمله از کریمه استفاده می شود، امّا در ضمن؛ نه این که در صدد بیان آن باشد و نه این که عقاب مذکور به خاطر قولشان (إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَا) است.

بنابراین آیه ی شریفه مثل هر جمله ی دیگری که مشتمل بر موضوع و محمول است و اصل آن است که متکلم در مقام بیان می باشد دارای اطلاق بوده و در موارد مشکوک می توان به آن تمسّک کرد.

نقد کلام بعض المشایخ قدس سره -

همان طور که قبلاً توضیح دادیم ظاهر کریمه حکایت از تشریع حرمت ربا در سابق است؛ زیرا با دقت در صدر آیه که می فرماید: (الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَا لاَ یَقُومُونَ إِلاَّ کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَا) معلوم می شود خداوند متعال کسانی را که در سابق حجت بر آنان تمام شده ولی عناد می ورزند تخطئه می کند، [نه این که به نحو قضیه ی حقیقیه بیان کند کسی که أکل ربا کند چنین جزایی به دنبال خواهد داشت] و این که با فعل مضارع بیان کرده نه ماضی، به خاطر استمرارشان بر أکل ربا و اصرارشان بر فعل حرام بوده