کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 38

صفحه 38

ثبوت ضمان در صورت استیفای عمل حر

باید توجه داشت این که گفتیم منع از عمل حرّ قبل از معاوضه ضمان ندارد، این طور نیست که اگر کسی عمل را استیفاء کرد نیز ضمان نداشته باشد، بلکه اگر حرّی را وادار به عمل کرد ضامن است(1) و باید اجره المثل آن را پرداخت کند. دلیل این حکم، سیره ی مستمره ی عقلاء است که مورد ردع شارع واقع نشده، بلکه در موارد خاصی مورد تأیید نیز واقع شده و چه بسا اطلاقاتی مانند «لَا یَبْطُلُ حَقُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ»(2) بر آن دلالت می کند.

1- در فقه از آن تعبیر به «ضمان الأمر» می شود: • العروه الوثقی (المحشی)، ج 5، ص112: (مسأله 19): إذا أمر بإتیان عمل فعمل المأمور ذلک فإن کان بقصد التبرّع لا یستحقّ علیه اجره و إن کان من قصد الآمر إعطاء الأُجره و إن قصد الأُجره و کان ذلک العمل ممّا له اجره استحقّ و إن کان من قصد الآمر إتیانه تبرّعاً سواء کان العامل ممّن شأنه أخذ الأُجره و معدّاً نفسه لذلک أو لا، بل و کذلک إن لم یقصد التبرّع و لا أخذ الأُجره، فإنّ عمل المسلم محترم ... . • موسوعه الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت علیهم السلام، ج 4، ص308: لو أمر شخص العامل بعمل فأتی به لا بقصد التبرّع استحق العامل اجره المثل إن کان للعمل اجره عاده، و إن کان من قصد الآمر التبرّع إذا لم یکن العامل عالماً بذلک، و لا فرق فی ذلک بین کون العامل ممن شأنه أخذ الاجره و معدّاً نفسه لذلک أو لا، بلا خلاف بین الفقهاء. و فی حکم الأمر ما لو أذن له فی العمل- و لو بالفعل- کأن جلس بین یدی الحلاق لحلق رأسه.
2- وسائل الشیعه، ج 29، کِتَابُ الْقِصَاصِ، أَبْوَابُ الْقِصَاصِ فِی النَّفْس، بَابُ 35، ح1، ص89: مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ عَمَّارٍ السَّابَاطِیِّ عَنْ أَبِی عُبَیْدَهَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ8عَنْ أَعْمَی فَقَأَ عَیْنَ صَحِیحٍ؟ فَقَالَ: إِنَّ عَمْدَ الْأَعْمَی مِثْلُ الْخَطَإِ هَذَا فِیهِ الدِّیَهُ فِی مَالِهِ فَإِنْ لَمْ یَکُنْ لَهُ مَالٌ فَالدِّیَهُ عَلَی الْإِمَامِ وَ لَا یَبْطُلُ حَقُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ. وَ رَوَاهُ الشَّیْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ وَ کَذَا الصَّدُوقُ.