البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 403

می فرماید: (لا تَأْکُلُوا أَمْوالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْباطِلِ) و دیگری می فرماید: «الأکل بالتجاره عن تراضٍ لا بأس به» لذا نسبت به اسباب دیگر [نفیاً و اثباتاً] نظری ندارد و مهمل است. ولی اگر استثناء به نحو متصل باشد إفاده ی حصر می کند؛ زیرا در این صورت معنای کریمه چنین می شود: «أکل مال به هر نحوی باطل است مگر این که از طریق تجارت عن تراض باشد»؛ یعنی تنها مُخرج از أکل مال به باطل، از طریق تجارت عن تراض است و طرق دیگر مانند هبه، وصیت، ارث و ... همه مشمول (لا تأکلوا) بوده و أکل مال به آن، أکل مال به باطل می باشد. ولی از آن جا که می دانیم طرق دیگر نیز موجب حلّیت أکل می شود ناچاریم بگوییم کریمه نسخ شده یا به موارد زیادی تخصیص خورده است.(1)

محقق اردبیلی قدس سره - نیز در زبده البیان فی أحکام القرآن(2) فرموده است: اگر استثناء به نحو متصل باشد باید آیه ی شریفه را تأویل کرد.

امّا همان طور که بیان کردیم کریمه ظهور در استثناء منقطع دارد و هیچ مُلزمی