البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 433

شاهد بر این که سلطنت به معنای قدرت بر تصرفات تکوینی و اعتباری با رعایت ضوابط عقلایی است، عبارتی از خود مرحوم امام قدس سره - است که درباره ی «الناس مسلطون علی انفسهم» می فرماید:

«و ربّما تعتبر السلطنه فی بعض الموارد، و لا یعتبر الحقّ و لا الملک، کسلطنه الناس علی نفوسهم؛ فإنّها عقلائیّه، فکما أنّ الإنسان مسلّط علی أمواله، مسلّط علی نفسه، فله التصرّف فیها بأیّ نحو شاء، لولا المنع القانونی لدی العقلاء، و الشرعی لدی المتشرّعه».(1)

مروری بر ادلّه ی صحت معاطات

در میان ادله ای که برای اثبات صحّت و إفاده ی ملکیّت معاطات اقامه شده بود دلالت آیات شریفه را پذیرفتیم و گفتیم از آن جا که معاطات عرفاً بیع است مشمول اطلاق کریمه ی (أحَلَّ اللهُ البَیعَ) می باشد. و نیز چون معاطات می تواند مصداق یا مقوّم تجارت باشد مشمول کریمه ی (تِجَارَهً عَن تَراضٍ) می باشد، کما این که چون در عرف، عقد منحصر به صیغه ی لفظی نیست، بلکه هر چیزی اعم از قول، فعل و اشاره که مفید إنشاء ملکیت و قبول باشد عقد بر آن صدق می کند مشمول کریمه ی (أوفوا بِالعُقُود) می باشد.

دلالت روایت شریفه ی «الناس مسلّطون علی أموالهم» را هم با تقریری که گذشت قبول کردیم. و اگر هیچ یک از این ادلّه نبود با سیره ی عقلائیّه ی غیر مردوعه نیز می توانستیم صحت و إفاده ی ملکیت معاطات را اثبات کنیم و اجماع بر عدم إفاده ی ملکیت را چنان که بعضی ادعا کرده اند نمی توانیم إحراز کنیم به