البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 460

خمس، زکات و ... به غیر ملک تعلق نمی گیرد و عملاً نسبت به ما فی الید که ملک نباشد خمس نمی پردازند، زکات نمی دهند، دین پرداخت نمی کنند و ... این در حقیقت رجوع به سیره است و از طریق سیره می خواهند اثبات کنند که معاطات مفید ملک است [که قبلاً در مورد آن صحبت کرده ایم]؛ نه از طریق استلزام تأسیس قواعد جدید در فقه و در واقع استدلال چنین است: [از طرفی می دانیم] امور مذکور اعم از خمس، زکات، استطاعت و ... به مأخوذ به معاطات تعلق می گیرد و [از طرفی هم] سیره قائم است بر این که این امور به غیر ملک تعلق نمی گیرد، پس با سیره کشف می کنیم که معاطات مفید ملک است.(1)

پس خلاصه ی پاسخ شیخ قدس سره - به مبعّد سوم این شد که تعلق برخی از موارد مذکور مانند إنفاق، پرداخت دین، استطاعت و ... به ما فی الید متوقف بر ملک نیست و حتی توهّم آن که متوقف بر ملک باشد نیست. نسبت به برخی دیگر نیز صرف استبعاد است؛ اگر دلیل اقتضاء کرد که به غیر ملک تعلق می گیرد ملتزم می شویم و اگر دلیل اقتضاء نکرد که به غیر ملک تعلق گیرد مانند تقاص تعلق آن به مأخوذ به معاطات را نمی پذیریم و این که کاشف الغطاء قدس سره - مفروض گرفتند تعلق می گیرد درست نیست [و اگر از طریق سیره بخواهند اثبات کنند که اوّلاً این امور به مأخوذ به معاطات تعلق می گیرد و ثانیاً به غیر ملک تعلق نمی گیرد، پس معاطات مفید ملک است، در حقیقت رجوع به سیره است؛ نه استلزام قواعد جدید در فقه]. این پاسخ به نظر ما نیز صحیح می باشد.