کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 469

صفحه 469

معاطات ضمان به مثل یا قیمت وجود ندارد» این اجماع را می توان این چنین نیز بیان کرد شاید در کلمات خود شیخ(1) هم باشد و آن این که اجماع قائم است بر این که مأخوذ به معاطات [در ملک آخذ تلف می شود؛ نه مُعطی]. این اجماع وقتی استصحاب به آن ضمیمه شود مفید این است که مأخوذ به معاطات از حین تلف یا آناًما قبل از تلف به ملک آخذ در می آید و هذا هو المطلوب.

لذا دیگر احتیاج به ضمیمه ی قاعده ی علی الید و پیچاندن مطلب به نحوی که موجب به اشتباه افتادن بعض محشّین(2) شده نمی باشد.

1- المکاسب المحرمه (ط - الحدیثه)، ج 3، ص49: و أمّا کون التلف مملّکاً للجانبین، فإن ثبت بإجماع أو سیره کما هو الظاهر کان کلٌّ من المالین مضموناً بعوضه ... . ولی محقق اصفهانی و ایروانی قدس سرهما - در توضیح این مطلب می فرمایند: • حاشیه کتاب المکاسب (للأصفهانی، ط - الحدیثه)، ج 1، ص126: قوله قدّس سرّه: (فإن ثبت بإجماع أو سیره ...) أی ما ادعاه کاشف الغطاء فی ذیل الإیراد من أنّه لا رجوع بالمثل و القیمه، لا أنّ غرضه إن ثبتت المملکیه بإجماع أو سیره، فإنّه مع الإجماع علی الملکیه و المملکیه لا حاجه إلی کلفه الجمع بین القواعد، فراجع ما عن بعض المحشین فی شرح هذه العباره. • حاشیه المکاسب (للإیروانی)، ج 1، ص79: قوله قدس سره (فإن ثبت بإجماع أو سیره) إن ثبت کون التلف مملّکا للجانبین بإجماع و نحوه لم یحتج بعد ذلک إلی شی ء ممّا رتّبه من المقدّمات لأنّ هذا غایه المقصود لکن مقصوده بقرینه قوله بعد هذا توضیحه أنّ الإجماع لمّا دل إلی آخر ما ذکره ثبوت عدم ضمان المثل و القیمه بالإجماع لا کون التّلف مملّکا للجانبین و إن کانت العباره لا تساعده.
2- حاشیه المکاسب (للیزدی)، ج 1، ص72: لا یخفی أنّ الحکم بالضّمان بعوضه المسمّی لیس عملا بعموم علی الید لأنّ مقتضاه وجوب المثل أو القیمه لا المسمّی فمع فرض الإجماع علی الملکیّه لا بدّ من الالتزام بتخصیص قاعده الید إذا لم نحکم بالملکیّه من أوّل الأمر و حینئذ فلا مقتضی لجعله من باب تلف المبیع قبل قبضه و لا ینطبق علی القاعده و مع الإغماض عن ذلک یرد علیه نظیر ما ذکرنا فی التّصرّف من معاوضه العموم المذکور بعموم قاعده السّلطنه و مقتضی الأخذ بالعمومین طرح الأصل و الحکم بالملکیّه من الأوّل إذ معه لا یلزم مخالفه شی ء منهما فلا تغفل.