البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 471

قابل تصورّ است و آن این که مالک و آخذ هر دو می توانند مطالبه کنند و این طبق قاعده بوده و مشکلی هم ندارد. [البته این در صورتی است که در ید غاصب باقی باشد و تلف نشده باشد].

این که مالک می تواند طلب کند؛ چون علی الفرض مالک آن است و تلف یا تصرّفِ متوقف بر ملک که از مُملّکات است اتفاق نیافتاده، لذا می تواند مالش را از غاصب مطالبه کند، کما این که اگر در ید آخذ بود قبل از تلف یا تصرف متوقف بر ملک می توانست به خود آخذ رجوع کند و غاصب که بالاتر از خود آخذ نیست!

امّا این که آخذ می تواند مطالبه کند، آن هم طبق قاعده است؛ زیرا اگر کسی حتی چیزی را به عاریه گرفت و غاصبی آن را ربود می تواند آن را از غاصب مطالبه کند؛ چون حق استفاده از آن را دارد و غاصب حق او را غصب کرده است، چه رسد به ما نحن فیه.

بنابراین هم مالک و هم آخذ طبق قاعده می توانند مُطالب باشند و مشکلی ندارد. البته این در صورتی است که عین یا مقابلش تلف نشده باشد.

امّا اگر [عین یا] مقابلش تلف شده باشد طبق قاعده ی کلی که تلف احد العوضین مُملّک است، دیگر عین مال آخذ می شود و رابطه ی مالک اوّل با آن قطع شده و در نتیجه فقط آخذ می تواند به غاصب رجوع کند. بله! اگر اجماعی قائم شد مبنی بر این که مالک می تواند در صورت تلف عین [در ید غاصب] و