البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 491

می شود با حرارتی که از جریان الکتریسیته تولید می شود تفاوتی ندارد و مرحوم شیخ نیز تقریباً با تشبیه ما نحن فیه به تکوین خواستند اثبات کنند که مسبّب واحد است و سبب متعدد، ولی ما خدمت شیخ عرض می کنیم: تلقی عرف در مثل ما نحن فیه از اعتباریات البته نه به صورت قاعده ی کلی آن است که از سبب های متفاوت مسبب های مختلف پدید می آید؛ مثلاً وقتی هبه، بیع، معاطات و اسباب دیگر را ملاحظه می کند که در بعضی حکم به جواز رجوع و در بعضی حکم به عدم جواز رجوع شده است می گوید این مسبّب چون از آن سبب خاص پدید آمده محکم تر است، ولی آن مسبّب که از سبب دیگر پدید آمده کمی ضعیف تر است. یعنی تفاوت سبب ها را موجب تفاوت مسبّب ها می بیند و در نظرش این چنین است که اگر مسبّب ها واحد بودند باید حکم واحد می داشتند، این که یک جا حکم به جواز رجوع می شود و یک جا حکم به عدم جواز رجوع می شود تلقی عرف آن است که این ناشی از خود مسبب است؛ یعنی چون مسبب ها متفاوتند آثارشان هم متفاوت است، هر چند تفاوت مسبب ها هم ناشی از تفاوت سبب هاست و تفاوت آن ها به مسبّب ها سریان پیدا کرده است.

بنابراین آن چه دارج بین ألسنه است که ملک دو قسم است؛ ملک متزلزل و ملک مستقر و هر کدام احکام خاصی دارد، ناشی از این تلقی عقلایی و عرفی بوده و صحیح می باشد.

پاسخ دوم شیخ قدس سره - به اشکال بر استصحاب: (استصحاب کلّی قسم ثانی)

شیخ - رحمه الله علیه - در پاسخ دوم به اشکال بر جریان استصحاب می فرماید: علی فرض دو قسم بودن ملک و این که جامع بین ملک متزلزل و مستقر متیقن است، می توان همان جامع را استصحاب کرد؛ یعنی ملکیتی که برای آخذ به معاطات حاصل شده و جامع بین متزلزل و مستقر می باشد می توان آن را به نحو کلّی قسم ثانی استصحاب کرد.