البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 493

محقق شود هم استفاده کنیم، آن گاه می توانیم نتیجه بگیریم که کلی ملک هم موجود نیست. در حالی که این مثبت بوده و مثبتات استصحاب حجّت نیست.

اشکال دوم: غایت آن چه که با استصحاب کلی ملک به نحو قسم ثانی اثبات می شود جامع بین ملک مستقر و متزلزل می باشد و [از طرفی می دانیم] جامع بین متزلزل و مستقر، مستقر نیست، لذا با رجوع مالک اوّل، آن جامع قطعاً منتفی می شود و دیگر قابل استصحاب نیست.

پاسخ: فرض آن است که جامع می تواند در ضمن فرد طویل هم ادامه پیدا کند و این طور نیست که حتماً در ضمن فرد قصیر تحقق یابد، بلکه هم می تواند قائم به فرد طویل باشد و هم قائم به فرد قصیر. و از آن جا که نمی دانیم جامع قائم به فرد قصیر است یا طویل، پس احتمال بقاء آن حتی با رجوع مالک اوّل نیز وجود دارد، لذا مشمول اطلاق «لا تنقض الیقین بالشک ابداً» بوده و استصحاب جاری می باشد.

بله! اگر حکمی بر خصوص ملک متزلزل یا بر خصوص ملک مستقر مترتب باشد با این استصحاب نمی توان آن را ثابت کرد، بلکه فقط احکام مترتب بر جامع را می توان اثبات کرد.

راه دیگری برای جریان استصحاب شخصی ملک

اگر کسی در جریان استصحاب به عنوان استصحاب کلی قسم ثانی با موضوع ملکیت در معاطات مناقشه کند و آن را جاری نداند باز به نظر ما راه دیگری برای جریان استصحاب شخصی ملک با این که ملک را دو قسم می دانیم وجود دارد و آن این که:

ما در بحث استصحاب، استصحاب فرد مردّد را که نزد ما مردّد است ولی عند