البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 495

پاسخ به استصحاب بقاء علقه ی مالک اوّل

اشکال دیگری که بر جریان استصحاب ملک حاصل از معاطات وارد شده بود این بود که اصلاً نوبت به جریان استصحاب ملک حادث برای آخذ نمی رسد؛ چراکه استصحابِ علقه ی مالکِ اوّل جاری بوده و حاکم بر استصحاب ملک آخذ می باشد.

در پاسخ می گوییم: مقصود از علقه ی مالک اوّل چیست؟ آیا مقصودتان بقاء مالکیت مالک اوّل است؟ یا مقصودتان حق رجوع برای مالک اوّل است؟ از این دو که خارج نیست. اگر مقصودتان بقاء مالکیت مالک اوّل باشد، قطعاً حرف نادرستی است؛ زیرا علی الفرض از ملک مالک اوّل خارج شده و داخل در ملک آخذ شده است. و اگر مقصودتان حق رجوع برای مالک اوّل است می گوییم: حالت سابقه ی متیقّنه نداشته تا آن را استصحاب کنیم. پس این اشکال نیز بر جریان استصحاب ملک حادث وارد نیست.

جریان اصاله اللزوم (استصحاب ملک آخذ) در شبهات موضوعیه

مرحوم شیخ - رحمه الله علیه - توجه شایسته ای این جا می دهند و می فرمایند(1): این که گفتیم اصاله اللزوم در هر عقدی که شرعاً در لزومش شک شود جاری است فرقی نمی کند که منشأ شک، شبهه ی حکمیه باشد یا شبهه ی موضوعیه.

آن چه تا به حال بحث کردیم که آیا رجوع در بیع معاطاتی مؤثر است یا نه، مربوط به شبهه ی حکمیه بود؛ چون شک ما ناشی از اشتباه امور خارجیه نبود، بلکه اجمال و ابهام مربوط به آن چیزی بود که باید از ناحیه ی شارع بیان شود که