کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 50

صفحه 50

کلام سید خویی قدس سره - در اعتبار «مَن یُملک علیه» در ملکیت مضاف به ذِمَم

سید خویی - رحمه الله علیه - می فرماید(1): در ملکیت مضاف به ذِمَم نه تنها عقلاء «من یملک علیه» نیز اعتبار می کنند، بلکه اصلاً ملکیت در آن جا بدون «من یملک علیه» معنا ندارد و قابل انفکاک از ملکیت نیست.

هرگاه چیزی مالیتش در گرو ذمّه مثل کلّی بود، آن کسی که ذمّه اش برای دیگری مشغول است «من یملک علیه» می باشد.

پاسخ مستفاد از کلام امام قدس سره - به سخن سید خویی قدس سره -

مرحوم امام قدس سره - در این جا کلامی(2) دارند که می تواند به عنوان جواب کلام سید خویی - رحمه الله علیه - باشد و آن این که ذمّه برای کلّی به مثابه ی خارج است برای اعیان و فقط ظرف تحقق آن محسوب می شود؛ یعنی همان طور که در مالکیّت عین در خارج، خارج نقشی در ملکیّت ندارد و لذا «من یملک علیه» نیز وجود ندارد، در مالکیّت کلّی نیز، ذمّه نقشی در ملکیت کلّی ندارد و مانند خارج فقط ظرف برای تحقق آن مملوک می باشد. لذا من یملک علیه در مالکیّت ذمّه وجود ندارد.

1- مصباح الفقاهه، ج 2، ص40: ذکر المصنف: أن الملکیه لا تتوقف علی المملوک علیه. و السلطنه تتوقف علی المسلط علیه. و التحقیق: أن هذا المعنی و إن کان صحیحا بالإضافه إلی الملکیه المضافه إلی الأعیان الخارجیه. إلا انها لا تصح فی الملکیه المضافه إلی الذمم. فإن الکلی ما لم یضف إلی ذمه شخص خاص لا یبذل بإزائه شی ء. و لا یرغب فیه العقلاء.
2- کتاب البیع (للإمام الخمینی)، ج 1، ص43: و یؤیّد المدّعی بل یدلّ علیه: أنّ الملک فی جمیع الموارد إضافه بین المالک و المملوک، حتّی فی مالکیّه شی ءٍ فی ذمّه الغیر؛ لأنّ الملکیّه متقوّمه بالإضافه الحاصله المذکوره، و تکون ذمّه المدیون کمحفظه للمال، لا دخاله لها فی اعتبار الملکیّه. و إن شئت قلت: حال الذمّه حال الخارج بالنسبه إلی الأعیان الخارجیّه المملوکه، فکما أنّ الخارج ظرف للمملوک من غیر دخاله له فی اعتبار الملکیّه، کذلک الذمّه.