البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 523

مطلق؛ یعنی از حیث خیار مجلس واجب و لازم می شود، امّا نسبت به حیث های دیگر [از جمله جواز حکمی] ساکت است. به تعبیر دیگر با تحقق غایت، سنخ خیار منتفی نمی شود تا ملازم با لزوم بیع باشد، بلکه با تحقق غایت فقط خیار مجلس منتفی می شود.

لذا از این جهت نیز تمسّک به مفهوم غایت و نیز ذیل روایت برای اثبات لزوم معاطات درست نیست.

ملاحظاتی بر فرمایش امام قدس سره -

1. در بررسی فرمایش امام قدس سره - ابتدا باید به این مطلب رسیدگی کنیم که آیا حداقل ذیل روایت که می فرماید «فَإِذَا افْتَرَقَا وَجَبَ الْبَیْعُ» اطلاق دارد و مراد از وجوب، وجوب فعلی و از هر حیث است یا خیر؟ اگر فرمایش اخیر امام قدس سره - را بپذیریم که «وجب البیع» یعنی فقط از حیث خیار مجلس وجوب دارد، [پاسخ به فرمایشات دیگر ایشان چندان فایده ای ندارد]، ولی اگر توانستیم وجوب و لزوم فعلی و از هر حیث را اثبات کنیم آن وقت نوبت به بررسی بقیه ی فرمایشات ایشان می رسد.

به نظر می رسد وجوبی که روایت بیان می کند وجوب از هر حیث و به تعبیر ایشان وجوب فعلی باشد؛ چراکه در صدر روایت که می فرماید «الْبَیِّعَانِ بِالْخِیَارِ» طبیعت خیار را برای متبایعان جعل می کند؛ چون خیاری با خیار دیگر که تفاوت ندارد؛ به اعتبار اختلاف سبب، [فقهاء] خیار را به سببش اضافه کرده اند و الا خیار به معنای مِلک فسخ عقد است و ماهیت آن با ماهیت خیار دیگر متفاوت نیست، هر چند ممکن است به خاطر اختلاف اسباب، احکام متفاوتی داشته باشند. پس روایت جعل خصوص خیار مجلس برای متبایعین نمی کند، بلکه طبیعت خیار را جعل می کند.