البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 529

معناست که مؤمن ملتزم به شرطش است و نمی تواند از آن رفع ید کند. «بیع معاطاتی» نیز از جمله ی این شروط است؛ چراکه شرط در لغت به معنای مطلق التزام است؛ چه التزام ابتدایی باشد و چه التزام در ضمن التزام دیگر و چه دال ّ بر التزام لفظ باشد و چه فعل. کسی که بیع معاطاتی انجام می دهد در واقع با إعطاء ثمن یا مثمن ملتزم می شود که آن، مِلک آخذ می شود و «المؤمنون عند شروطهم» می فرماید این التزام قطعی است و راه برون رفتی از آن وجود ندارد و این همان معنای لزوم بیع معاطاتی است.

نقد کلام شیخ قدس سره - در تمسّک به این روایت

گرچه کلام جناب شیخ قدس سره - از لحاظ کبروی صحیح است، ولی این که از لحاظ صغروی فرمودند شرط در لغت به معنای مطلق التزام است ادعای عجیبی است! در هیچ یک از کتب لغت از کتاب العین(1) الخلیل گرفته تا المحیط فی اللغه(2) صاحب بن عَبّاد تا لسان العرب(3)، المصباح المنیر(4)، [القاموس المحیط](5) و ... شرط به معنای

1- العین، ج 6، ص234: الشَّرْط: معروف فی البیع، و الفعل: شارَطَه فشَرَطَ له علی کذا و کذا، یَشْرِط له. و الشَّرْط: بَزْغ الحجّام بالمِشْرَط، و الفعل: شَرَطَ یَشْرُط (یَشْرِط). و البزغ: الشَّرْط الضعیف ... .
2- المحیط فی اللغه، ج 7، ص291: الشَّرْطُ فی البَیْعِ: مَعْرُوفٌ، شَرَطَ یَشْرُطُ و یَشْرِطُ. و بَزْغُ الحَجّامِ و نَحْوِه؛ یَشْرِطُه بالمِشْرَطِ؛ و یَشْرُطُه أیضاً.
3- لسان العرب، ج 7، ص329: الشَّرْطُ: معروف، و کذلک الشَّریطهُ، و الجمع شُروط و شَرائطُ. و الشَّرْطُ: إِلزامُ الشی ء و التِزامُه فی البیعِ و نحوه، و الجمع شُروط.
4- المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج1، ص309: شَرَطَ: الْحَاجِمُ (شَرْطاً) مِنْ بَابَیْ ضَرَبَ وَ قَتَلَ الْوَاحِدَهُ (شَرْطَهٌ) و (شَرَطْتُ) عَلَیْهِ کَذَا (شَرْطاً) أَیْضاً و (اشْتَرَطْتُ) عَلَیْهِ و جَمْعُ (الشَّرْطِ) (شُرُوطٌ) مِثْلُ فَلْس و فُلُوسٍ. و الشَّرَطُ بِفَتْحَتَیْنِ الْعَلَامَهُ و الْجَمْعُ (أَشْرَاطٌ) مِثْلُ سَبَبِ و أَسْبَابٍ و مِنْهُ (أَشْرَاطُ) السَّاعَهِ. و (الشُّرْطَهُ) وِزَانُ غُرْفَهٍ و فَتْحُ الرَّاءِ مِثَالُ رُطْبَهٍ لُغَهٌ قَلِیلَهٌ. و صَاحِبُ (الشُرْطَهِ) یَعْنِی الْحَاکِمَ و (الشُّرْطَهُ) بالسُّکُونِ و الْفَتْحِ أَیْضاً الْجُنْدُ و الْجَمْعُ (شُرَطٌ) مِثْلُ رُطَبٍ و (الشُّرَطُ) عَلی لَفْظِ الْجَمْعِ أَعْوَانُ السُّلْطَانِ لِأَنَّهُمْ جَعَلُوا لِأَنْفُسِهِمْ عَلَامَاتٍ یُعْرَفُونَ بِهَا لِلْأَعْدَاءِ الْوَاحِدَهُ (شُرْطَهٌ) مِثْلُ غُرَفٍ جَمْعِ غُرْفَهٍ وَ إِذَا نُسِبَ إِلَی هذَا قِیلَ (شُرْطِیٌّ) بالسُّکَونِ رَدًّا إِلَی وَاحِدِهِ و (شَرَطُ) الْمِعْزَی بِفَتْحَتَیْنِ رُذَالُهَا قَالَ بَعْضُهُمْ وَ اشْتِقَاقُ (الشُّرَطِ) مِنْ هَذَا لِأَنَّهُمْ رُذَالٌ و (الشَّرِیطُ) خَیْطٌ أَوْ حَبْلٌ یُفْتَلُ مِنْ خُوصٍ و (الشَّرِیطَهُ) فِی مَعْنَی (الشَّرْطِ) و جَمْعُهَا (شَرَائِطُ).
5- القاموس المحیط، ج 2، ص559: الشَّرْطُ: إلزامُ الشی ءِ، و التِزَامُهُ فی البیعِ و نحوِه.