البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 552

محرّم. یا عکس آن، وجودش محرّم است و عدمش محلّل.

یا این که بگوییم: کلام واحد اگر در جای خود واقع شد محلّل است و اگر در غیر جای خود واقع شد محرّم است. یا عکس آن، اگر در جای خود واقع شد محرّم است و اگر در جای خود نبود محلّل است.

مثلاً در روایت خالد بن نجیح یا خالد بن الحجاج که کسی به دیگری می گوید این پارچه را از فلانی بخر و به من بده، سود به تو می دهم، اگر کلام امام علیه السلام - را که فرمودند: «إِنَّمَا یُحَلِّلُ الْکَلَامُ وَ یُحَرِّمُ الْکَلَامُ» بر معنای سوم حمل کنیم این طور می شود: کلام واحد یعنی ایجاب بیع، اگر باشد محرّم است و موجب بطلان معامله ی آینده می شود و اگر «ایجاب بیع» نباشد محلّل است. پس مثل ایجاب بیع که کلام واحد است، اگر محقق شود مهم نیست با چه لفظی باشد محرّم معامله ای است که واقع می شود؛ یعنی اگر کسی که هنوز پارچه را نخریده، آن پارچه را به ضرس قاطع و به صورت ایجاب به خریدار فروخت، این محرّم است؛ یعنی موجب می شود که این بیع باطل باشد. و اگر به صورت ایجاب نباشد محلّل است؛ یعنی بیعی که محقق می کنند صحیح است.

مثال دیگر این که اگر زوج، کلام واحد «أنتِ طالق» را در طهر غیر مواقعه به همسرش بگوید محلّل است و موجب آزادی آن زن می شود که بتواند با دیگری ازدواج کند و اگر در طهر مواقعه آن را به زنی که مدخولٌ بهاست بگوید محرّم است؛ یعنی موجب نمی شود بتواند همسر بگزیند.

مثال دیگر این که اگر کسی در حال احرام عقد نکاح بخواند محرّم است؛ یعنی محرمیت حاصل نمی شود و اگر در غیر حال احرام عقد نکاح بخواند محلّل است.

احتمال چهارم: مقصود از «الکلام» در «إِنَّمَا یُحَلِّلُ الْکَلَامُ وَ یُحَرِّمُ الْکَلَامُ»، «الف و لام» عهد است؛ یعنی کلام قبل از بیع اگر صِرف مقاوله و مواعده باشد موجب