البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 561

بَأْسَ بِذَلِکَ اشْتَرِهَا وَ لَا تُوَاجِبْهُ الْبَیْعَ(1) قَبْلَ أَنْ تَسْتَوْجِبَهَا أَوْ تَشْتَرِیَهَا.(2)

مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ(3) عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ مِثْلَهُ.(4)

این روایت از لحاظ سند تمام است.

یحیی بن الحجاج می گوید: از امام صادق علیه السلام - درباره ی شخصی که می گوید: این پارچه و این دابّه را بخر و به من بفروش، این قدر به تو سود می دهم سؤال کردم، حضرت فرمودند: اشکالی ندارد، امّا قبل از این که تو آن را از بایع بخری(5) ایجاب بیع نکن!

1- مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج 19، ص217: قوله علیه السلام:" و لا تواجبه البیع" أی لا تبعه قبل الشراء لأنه بیع ما لم یملک بل عده بأن تبیعه بعد الشراء. و التردید فی قوله" أو تشتریها" لعله من الراوی.
2- ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، ج 10، ص584: قوله: أو تشتریها التردید من الراوی.
3- الکافی (ط - الإسلامیه)، ج 5، ص198: مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ یَحْیَی بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام - عَنْ رَجُلٍ قَالَ لِیَ اشْتَرِ لِی هَذَا الثَّوْبَ وَ هَذِهِ الدَّابَّهَ وَ یُعَیِّنُهَا وَ أُرْبِحَکَ فِیهَا کَذَا وَ کَذَا قَالَ: لَا بَأْسَ بِذَلِکَ قَالَ: لَیَشْتَرِیهَا وَ لَا تُوَاجِبْهُ الْبَیْعَ- قَبْلَ أَنْ یَسْتَوْجِبَهَا أَوْ تَشْتَرِیَهَا.
4- وسائل الشیعه، ج 18، کتاب التجاره، ابواب احکام العقود، باب8، ح13، ص52؛ تهذیب الاحکام، ج7، ص58 و الکافی (ط - الإسلامیه)، ج 5، ص198.
5- در این که مراد از تردید در «قَبْلَ أَنْ تَسْتَوْجِبَهَا أَوْ تَشْتَرِیَهَا» چیست بعضی گفته اند: شاید اشاره به این است که «تستوجبها» یعنی تو ابتدا از بایع طلب ایجاب می کنی و می خواهی که به تو بفروشد؛ یعنی به او می گویی «بِعنیها» آن وقت که بایع گفت «بعتک» می گویی «قبلتُ یا اشتریتُ»، ولی «تَشْتَرِیَهَا» یعنی فروشنده آماده ی فروش است و می گوید «بعتک» که تو هم می گویی قبول کردم و خریدم. • حاشیه المکاسب (للإیروانی)، ج 1، ص82: لعلّه إشاره إلی قسمی الشراء و هو الشراء بالإیجاب من البائع و القبول من المشتری و الشّراء بالاستیجاب من المشتری و الإیجاب من البائع فیقول المشتری للبائع بعینه فیقول بعتک فتکون الرّوایه علیه دلیلا علی انعقاد البیع بالاستیجاب و الإیجاب.