البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 591

باید فکّ مثمن شود و هم فکّ ثمن و با صرف فکّ مثمن بیع محقق نمی شود. علاوه آن که لازم می آید اضافه ی به بایع باقی باشد بدون آن که طرف اضافه داشته باشد؛ یعنی طناب گردن بایع آویزان است بدون این که طرفی داشته باشد علی حسب تقریر العلامه الآملی قدس سره -.

امّا اگر احداث اضافه ی جدید باشد و فکّ مثمن از ریسمان بایع و بستن آن به ریسمان مشتری به معنای إلغاء إضافه ی سابق و إحداث ملکیت مشتری باشد، این هم باز بیع نیست، بلکه هبه است؛ زیرا هبه یعنی اضافه کردن مالی به ملک طرف مقابل بدون آن که علقه ی طرف مقابل نسبت به مالش از بین برود که همان تملیک مجانی است.

پس خلاصه ی اشکال محقق نائینی قدس سره - این شد که با إعطاء از جانب واحد و أخذ آن از جانب دیگر بیع محقق نمی شود؛ زیرا نهایت چیزی که إعطاء و أخذ دلالت می کند آن است که مُعطی اضافه ی به مالش را از بین برده و اضافه ی جدیدی را برای آخذ ایجاد کرده است. امّا این که آخذ هم إضافه ی به مالش را از بین برده و اضافه ی جدیدی برای معطی ایجاد کند نه فعل بر آن دلالت دارد و نه قول.

نقد کلام محقق نائینی قدس سره -

مطالبی که محقق نائینی قدس سره - فرمودند طبق مبانی خودشان [در نقل ملک و تحلیل بیع] ممکن است قابل تأمل باشد، ولی طبق مبنایی که ما در تحلیل بیع انتخاب کردیم جایگاهی ندارد. در تحلیل بیع بیان کردیم بایع چه در تملیک مبیع و چه در تملّک ثمن حالت فعالیت داشته و مشتری چه در تملّک مبیع و چه در تملیک ثمن حالت انفعال و قبول در مقابل فعل بایع دارد. مشتری فقط آن نقشه ای را که بایع ریخته قبول می کند و حتی ملک خودش را که به عنوان ثمن به بایع منتقل می کند در واقع بایع به ملک وی دست انداخته و او منفعلانه آن را قبول کرده و به تملیک