البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 595

مشتری بگوید «بعتک کتابی بکذا» و مشتری نیز به جای «قبلتُ» یا «اشتریتُ» بگوید «بعتک کذا بکتابک»!

پس اصلاً این حرف که قدر متیقن از معاطات إعطاء طرفین است غلط می باشد، بلکه إعطاء و أخذ اوّل، ایجاب و قبول بوده و اعطاء دوم فقط به عنوان وفای به عقد است و إنشائی با آن محقق نمی شود، نظیر این که در بیع بالصیغه عقد با «بعتُ و اشتریتُ» محقق می شود و پرداخت ثمن به عنوان وفای به عقد است و تأثیری در تحقق عقد ندارد.

نقد کلام محقق ایروانی قدس سره -

حقیقت آن است که ایجاب و قبول وابسته به قصد است. اگر مشتری با أخذ قصد قبول کند قبول محقق می شود. ولی اگر مشتری متاع را به عنوان قبول أخذ نکرد، بلکه به این عنوان که مثلاً نگاه کند و بیشتر روی آن دقت کند اخذ کرد در این صورت معاطات با أخذ محقق نمی شود، بلکه آن وقت که تصمیم می گیرد قبول کند عقد محقق می شود. ابرازِ قبول هم ممکن است با گفتن «قبلت» باشد که در این صورت بیع مرکّب از ایجاب به إعطاء و قبول به لفظ می شود و ممکن است با إعطاء ثمن باشد و این که محقق ایروانی قدس سره - اصرار دارند که تحقق قبول با إعطاء ثمن معقول نیست درست نیست؛ چون فعل، خودش زبان ندارد و قرائن است که به او زبان می دهد، اگر قرائن دالّ بر این بود که با إعطاء ثمن، إنشاء قبول کرده، معاطات محقق می شود و هیچ مشکلی ندارد.

در این که أخذ به عنوان قبول است یا نه، منوط به قرائن است. بعضی جاها معلوم است که أخذ قبول است؛ مثلاً پاکت سیگاری را می گیرد و می گوید در حسابم بنویس. بعضی جاها هم از حالت طرف معلوم است که هنوز قبول نکرده است؛ مثلاً با بی رغبتی آن را می گیرد و دقت بیشتری می کند، سپس با یک قرینه ای