کتابخانه بالقرآن

البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 599

صفحه 599

ولی اگر لفظ صریح در بیع لازم نباشد و هر لفظ دال ّ بر ایجاب و قبول کافی باشد می گوییم اگر قرینه ای باشد که «بعتک الفی هذا بکتابک» به عنوان قبول ایجاب طرف مقابل ابراز شده بیع صحیح است.

و امّا این که فرمودند دو حیثیت دارد؛ حیثیت ایجاب و حیثیت قبول، قابل پذیرش نیست؛ زیرا همان طور که گفتیم حیثیت ایجاب فعل است و حیثیت قبول انفعال و از یک لفظ هر دو حیثیت فهمیده نمی شود و اگر احیاناً با قرینه فهمیده شود لفظ در معنای قبول به کار رفته دیگر عرفاً معنای ایجاب ندارد، ولی اگر بپذیریم که إعطاء ثانی ایجاب است اشکال محقق ایروانی وارد است؛ چراکه دو ایجاب ابتر و بدون قبول اثری بر آن مترتب نیست.

این هم که فرمودند بیع دو معنا و دو اصطلاح دارد شاهدی بر آن وجود ندارد.

پس نتیجه این شد که معاطات می تواند با دو إعطاء محقق شود که یکی ایجاب باشد و دیگری قبول. و نیز می تواند معاطات با یک إعطاء و أخذ محقق شود به این صورت که إعطاء ایجاب باشد و أخذ قبول و این منوط به قصد طرفین است.

اشکال دور در دخالت قصد در تحقق بیع با إعطاء

مرحوم امام قدس سره - اشکال دور را در دخالت قصد در تحقق بیع با إعطاء مطرح می کنند و به آن پاسخ می دهند.(1)

1- کتاب البیع (للإمام الخمینی)، ج 1، ص240: و الإشکال: بأنّ القصد لا یمکن أن یکون مشخّصاً للفعل، بعد ما کان نفس ذات الفعل مبهماً، غیر معنون بعنوان «البیع» و غیره؛ لعدم إمکان تعلّق القصد بما یحتاج فی عنوانه إلیه، للزوم الدور، و هذا إشکال سارٍ فیما ذکروا فی العناوین القصدیّه. مدفوع: بأنّ القصد إنّما تعلّق بإیقاع البیع مثلًا، و لمّا کان الإعطاء محقّقاً له إذا نشأ من القصد الکذائی، تعلّق قصد آخر بعنوان «الإعطاء» و هذا الإعطاء الناشئ من قصد إیقاع المعامله و لو مع الواسطه و بقصد ثانوی مقدّمی ینتزع منه البیع المعاطاتی، من غیر أن یتوقّف العنوان علی قصده، فتدبّر جیّداً.