البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 608

را به سواری تو تبدیل می کند و موقع إنشاء حالت تهاجم داشته باشد و طرف مقابل قبول کند او بایع می شود و طرف مقابل مشتری.

ولی گاهی چنین نیست که یکی از متعاملین موقع إنشاء فعال و طرف مقابل حالت انفعال داشته باشد، بلکه هر یک می خواهند اتومبیلشان را عوض کنند و در عالم إنشاء و اعتبار یکی فعال و دیگری منفعل نیست، که در چنین صورتی دیگر بیع صادق نیست، بلکه معاوضه می باشد که صحت آن را می توان از ادله ی عامه یا سیره ی عقلاء اثبات کرد؛ چراکه ادله ی عامه مانند (أوفوا بالعقود) شامل چنین معامله ای می شود هر چند تحت هیچ یک از عناوین شناخته شده قرار نگیرد و این نوع «معاوضه» در سیره ی عقلاء هم رایج بوده و مورد ردع قرار نگرفته است.

در معاطات هم این معیار تشخیص بایع از مشتری ساری و جاری است؛ یعنی اگر فعل یکی از متعاملین به گونه ای باشد که دالّ بر فعال بودن و ایجاب باشد آن شخص بایع است و طرف مقابل مشتری.

امّا اگر فعل چنین دلالتی نداشته باشد که کدام موجب است و کدام قابل، تمییز مشکل می شود. بعید نیست همان طور که مرحوم شیخ(1) فرموده اگر یکی از متعاملین نقود و پول رایج دهد و طرف مقابل متاع دهد عرفاً قرینه باشد بر این که آن کس که متاع می دهد بایع است و آن کس که پول رایج می دهد مشتری است هر چند دادن پول رایج مقدم باشد.

به روش دیگر نیز می توان بایع را از مشتری متمایز کرد هر چند هر دو متاع عرضه می کنند یا هر دو نقد؛ مثلاً داخل ایران یکی ارز اروپا (یورو) را با ارز