البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 612

تنبیه چهارم: وجوه چهارگانه ی معاطات به حسب قصد متعاطیین

اشاره

تنبیه چهارمی که جناب شیخ ذکر کرده و حاوی مطالب مهم و کاربردی است اختصاص به این امر دارد که معاطات به حسب قصد متعاطیین در إعطاء مالشان به یکدیگر به اقسامی منقسم می شود. گرچه صور و انقسامات کثیری می توان برای مسأله فرض کرد، ولی شیخ - رحمه الله علیه - بیش از چهار قسم مأنوس را بررسی نمی کنند و شاید به اقسام دیگر هم توجه داشتند و این که متعرض نشدند به این خاطر بوده که یا واقع نمی شود یا حکمش از آن چه در این جا ذکر فرمودند روشن می شود و دیگر نیازی به تطویل نیست. به هر حال چهار وجهی که مرحوم شیخ ذکر می کنند عبارتند از:

وجه اوّل(1): هر یک از متعاطیین قصد کنند مالشان را در قبال مال طرف مقابل تملیک کنند و طرف مقابل با أخذ خود آن مال را قبول کرده و متملک شود در ازاء آن چه که به إعطاء کننده دفع می کند. پس در حقیقت آن کسی که اوّل اعطاء می کند موجب است و کسی که أخذ می کند قابل است و إعطاء دوم هیچ انشائی در بر ندارد، بلکه آن چه را که به إزاء تملّک بر خود ملتزم شده دفع می کند.