البیع بررسی گسترده ی فقهی بیع «اهمیت بیع، تعریف بیع و شماری از عقود، گستره ی بیع و افتراق آن از سایر عقود صفحه 92

بالذات قابلیت اشتداد و تضعّف ندارد؛ چون اضافه دائر بین وجود و عدم است؛ مثلاً در مورد أبوّت و بنوّت که از مقوله ی اضافه است نمی توان گفت أبوّت زید أشد از ابوّت عمرو است، یا بنوّت خالد أشد از بنوّت بکر است.

بله، مقوله ی اضافه بالعرض و به تبع معروضش می تواند متّصف به اشتداد و تضعّف شود؛ چون مقوله ی اضافه احتیاج به معروض دارد و اگر معروض آن، خود عرضی باشد که قابلیت اشتداد و تضعف داشته باشد مانند حرارت، برودت، غضب، علم و ... به تبع آن، مقوله ی اضافه هم می تواند متّصف به اشتداد و تضعّف شود؛ مثلاً احرّیت که اضافه است، به تبع حرارت که معروض آن است اشتداد می پذیرد و گفته می شود هذا الماء أحرّ من ذاک الماء.

امّا «ملک» از آن جا که معروضش جوهر است مثل زیدٌ مالک الکتاب که معروضش دو جوهر زید و کتاب است و جوهر قابلیت اشتداد ندارد، پس ملک نمی تواند حتی بالعرض متصف به اشتداد و تضعف شود، لذا دارای مراتب نیست تا گفته شود حق مرتبه ی ضعیف ملک است.(1) بنابراین نظریه ی سید یزدی و محقق نائینی قدس سرهما - و تمام کسانی که قائلند حق، مرتبه ی ضعیف ملک است درست نمی باشد.

نقد اشکال محقق اصفهانی قدس سره -

در نقد کلام محقق اصفهانی قدس سره - می گوییم:

اوّلاً: همان طور که قبلاً توضیح دادیم ملک مقتبس از مقوله ی اضافه نیست. صرف این که مفهومی ذات اضافه است دلیل بر این نیست که مبدأ آن نیز از مقوله ی اضافه باشد؛ زیرا ممکن است مفهومی اضافه باشد، ولی مبدأ آن از