احکام عمومی بازار صفحه 138

فرق ربا و مضاربه

مضاربه با ربا در چند شاخص متفاوت هستند:

1. هرگاه مضاربه زیان آور باشد؛ زیان متوجه سرمایه می شود، نه عامل؛ مگر این که عامل کوتاهی کند؛ در حالی که در ربا ضرر متوجه وام گیرنده است نه مالک؛

2. هرگاه مضاربه سودآور نباشد، مالک حق مطالبه سود ندارد؛ در حالی که در ربا، وام گیرنده باید در هر مدت مبلغی را به وام دهنده بپردازد خواه سود بکند یا نه؛

3. در مضاربه سود به نسبت معین تقسیم می شود؛ مثلاً می گویند: نیمی از سود، از آنِ مالک و نیم دیگر از آنِ عامل است، و مقدار نیم مشخص نیست؛ در حالی که در ربا مقدار مشخص می گردد؛ مثلاً قرار می گذارند که وام گیرنده در هر ماه، در مقابل هزار تومان، هزار و بیست تومان بپردازد؛

4. در مضاربه، عامل باید حتماً کار کند و حق ندارد سرمایه را راکد نگاه دارد؛ در حالی که در ربا، گیرنده وام در برابر وام دهنده هیچ مسئولیتی ندارد؛ جز این که هر ماه باید مبلغی به وام دهنده بپردازد؛

5. سرمایه در دست عامل امانتی است از جانب مالک؛ در حالی که در ربا از نظر قوانین عرفی وام، ملک وام گیرنده است، نه وام دهنده. (1)

اقسام ربا

«ربا» دو گونه است:

1. ربا در قرض: به این صورت که قرض دهنده شرط کند زیادتر از مقداری که