کتابخانه بالقرآن

احکام عمومی بازار صفحه 158

صفحه 158

3. مفلس

«مفلس» کسی است که مالش از بدهی اش کم تر باشد. باید ورشکستگی شخص نزد حاکم شرع ثابت شود و تا زمانی که ثابت نشده است، این شخص می تواند هر نوع تصرف در مال خود انجام دهد و اگر ورشکستگی این شخص نزد حاکم شرع ثابت شد، با چهار شرط از تصرف در اموالش ممنوع می شود:

1. بدهی وی نزد حاکم شرع ثابت شده باشد؛

2. غیر از مستثنیات دین (خانه مسکونی، وسیله نقلیه و سایر ضروریات زندگی) اموالش از بدهی هایش کم تر باشد؛

3. وقت بدهی اش سر رسیده باشد؛

4. تمام یا بعضی از طلبکاران نزد حاکم شرع بروند و از وی بخواهند که اموال وی را ضبط کند.(1)

4. بیمار در بستر مرگ: انسان می تواند در مرضی که به آن مرض از دنیا می رود، هر قدر که مایل است، مال خود را به مصرف خود و عیال و مهمان و کارهایی که اسراف شمرده نمی شود، برساند و نیز اگر مال خود را به کسی ببخشد یا ارزان تر از قیمت بفروشد یا اجاره دهد، صحیح است.(2)

1- رساله نوین امام خمینی، صص173- 174.
2- بنابر فتوای حضرات آیات زنجانی، وحید و نوری: «اگر چه بیش تر از ثلث باشد و ورثه هم اجازه ننمایند تصرّف او صحیح است و به اصطلاح منجّزات مریض از اصل مال محسوب می شود، نه از ثلث آن.» نیز بنابر فتوای آیت الله سیستانی: «اگر مال خود را به قیمتش بفروشد، یا اجاره دهد، اشکال ندارد؛ ولی اگر مثلاً مال خود را به کسی ببخشد، یا ارزان تر از قیمت معمول بفروشد، چنانچه مقداری را که بخشیده یا ارزان تر فروخته است، به اندازه ثلث مال او یا کم تر باشد، تصرّف او صحیح است؛ و اگر از ثلث بیش تر باشد، در صورتی که ورثه اجازه بدهند، صحیح است و اگر اجازه ندهند، تصرّف او در بیش تر از ثلث باطل می باشد.» نیز بنابر فتوای آیت الله مکارم: «انسان می تواند قبل از مرگ خود، خواه صحیح و سالم باشد یا بیمار، هر قدر از مال خود را بخواهد، به دیگری ببخشد، یا جنسی را ارزانتر از قیمت بفروشد، یا به مصرف خود و عیال و میهمان برساند؛ ولی احتیاط آن است که در مرضی که با آن از دنیا می رود، (یعنی درآستانه مرگ) دربیش از ثلث مال خود چنین تصرّفاتی نکند، مگر با اجازه ورثه» (توضیح المسائل مراجع، مسئله 2256).