احکام عمومی بازار صفحه 169

اینترنت در تجارت می گنجد(1)؛ از جهت سرعت عمل و... بسیار چیز خوبی است و از نظر شرع مقدس اسلام و قوانین جمهوری اسلامی، از این جهت هیچ اشکالی وجود ندارد؛ اما اشکالی که بعضی از فقها بر چنین تجارتی عنوان کرده اند، نداشتن بعضی از شرط های طرفین معامله (متعاقدین) است؛ زیرا در معامله شرط است که طرفین بیع (خریدار و فروشنده) عاقل، بالغ، دارای قصد و اختیار باشند(2)؛ امّا در تجارت الکترونیک، چون حداقل یک طرف معامله کامپیوتر است و خریدار متاع مورد نظر خود را از دستگاهی که فاقد عقل و شعور و اراده و اختیار است، خریداری می کند؛ از این جهت چنین معامله ای را صحیح ندانسته اند.

البته اگر ثابت شود که در چنین معاملاتی کامپیوتر و تجهیزات الکترونیکی صرفاً ابزار و وسیله هستند که مقاصد یک فروشنده عاقل و بالغ و دارای اراده و اختیار را منتقل می کنند؛ فتوای دیگری درباره این نوع تجارت صادر می شود(3)؛ کما این که هم اکنون بعضی از فقها کامپیوتر و تجهیزات الکترونیکی را صرفاً ابزار و وسیله می دانند ودر نتیجه چنین تجارتی را صحیح می دانند.

البته این در صورتی است که این نوع تجارت و بازاریابی، پوشش و بهانه ای برای شرکت های تجارتی هرمی که اشکالات آن ها بیان شد؛ نباشد.

سؤال: شرکت بازاریابی به نام quest موجود است که بر اساس فروش

1- برای آگاهی بیش تر از مفهوم تجارت الکترونیک (نک: مقاله، نگاهی به مفهوم و موانع رشد تجارت الکترونیک در ایران، علیرضا ابراهیمی، روزنامه ایران، 3دی، 1385).
2- تحریر الوسیله، ج 1، صص 396- 397.
3- گفت وگوی حضوری با حجت الاسلام مجید رضایی، استاد اقتصاد دانشگاه مفید.