احکام عمومی بازار صفحه 37

آسیب شناسی اخلاقی تجارت

محیط کار و تجارت، به دلیل ویژگی های مخصوص همواره در معرض آسیب های اجتماعی و اخلاقی قرار دارد. افراد برای موفقیت در بازار، گاه به شگردهای غیراخلاقی، چون کم فروشی،ارائه اطلاعات نادرست و تبانی برای حذف رقیب رو می آورند. این مشکل عمدتاً ناشی از این مسئله است که فضای کسب و کار محیطی خشک و متأثر از عادت ها و رویکردهای محاسبه گرایانه است. بازار، مکان معامله برای کسب سود است؛ سودی که غالباً بدون حسابگری و دقت عمل به دست نمی آید. افراط و زیاده روی در حساب گری می تواند افراد را به ورطه ناهنجاری های اخلاقی بکشاند.

امیر المؤمنین(علیه السّلام) در نامه معروف خود به مالک اشتر، با ظرافت خاصی به این آسیب اشاره می کند. از منظر امام علی(علیه السّلام)، تاجران دارای دو گونه خصلت مثبت و منفی هستند. آن حضرت کلام را با بیان خصلت های مثبت آغاز می کند:

بازرگانان مایه رونق اقتصادی اند؛ آنان برای تأمین وسایل آسایش مردم به نقاط دوردست سفر می کنند؛ از بیابان ها و دریاها و دشت ها و کوهستان ها، و مناطقی که رفت و آمد از آن دشوار است و معمولا افراد جرئت ورود به آن را ندارند، گذر می کنند؛ آنان انسان هایی آرام هستند و از ستیزه جویی آنان هراسی نیست و همواره به دنبال صلح و صفا هستند و فتنه انگیزی ندارند. با دلجویی از آن ها به وضعیت آنان، چه بازرگانانی که در شهر تو زندگی می کنند و چه آنان که در دوردست ساکن اند؛ رسیدگی کن!(1)