مکاسب محرمه: درس های خارج فقه حضرت آیه الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی دام ظله جلد اول صفحه 456

یعنی خمر هر چیز مست کننده است. امّا در این که حقیقت آن چیست، اختلاف وجود دارد. ابوحنیفه می گوید: خمر، چیزی است که از آب انگور ساخته می شود و جمهور می گویند: خمر، عام است؛ یعنی هرچیزی را که مست کننده باشد، در بر می گیرد و تفاوتی ندارد که آن را از چه چیزی گرفته باشند.

در مصباح المنیر آمده است:

الخمرُ اسمٌ لِکلِّ مُسکرٍ خامرِ العقل؛(1) خمر هر مسکری است که عقل را بپوشاند.

راغب اصفهانی در کتاب مفردات می گوید:

اصلُ الخمر ستر الشیء ویقال لما یستر به خمار، والخمر سُمّیت لکونها خامرهً للعقل وهو عند بعض الناس اسم لکلّ مسکر وعند بعضهم اسم للمتَّخَذ من العنب والتمر لما رویَ عنه صلی الله علیه و آله: الخمر من هاتین شجرتین النخل والعنب.(2)

به چیزی که به وسیلۀ آن ستر می شود خمار می گویند، مانند حجابی که زنها با آن صورتشان را می پوشانند.(3) بعضی خمر را اسم برای هر مسکری می دانند و برخی نیز گفته اند که خمر فقط آن شرابی است که از انگور و خرما گرفته می شود؛ زیرا از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمودند: خمر از این دو درخت نخل و انگور است.

بنا بر این، از نظر اکثر لغوی ها، معنای خمر همین معنای عام است و خصوص آن شرابی که از انگور ساخته می شود (ما یتّخذ من العنب) نیست.

ب) خمر در روایات

حتّی اگر فرض شود که خمر در لغت، خصوص شراب انگور است، روایاتی در باب

1- (1) . مصباح المنیر: ج 2 ص 182.
2- (2) . راغب، مفردات: ص 298 و 299.
3- (3) . در قرآن کریم نیز واژۀ «خُمر» - که جمع خمار است -، در همین معنا استعمال شده است: «وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ». سورۀ نور: آیۀ 30.