- دیباچه 1
- پیش گفتار 3
- فصل اول: کلیات 5
- اهمیت پژوهش 5
- هدف های کلی پژوهش 5
- پرسش اصلی 6
- پرسش های فرعی 6
- تعریف مفاهیم 6
- مهریه 6
- پرسش های پژوهش 6
- پیشینه پژوهش 6
- جهیزیه 7
- فصل دوم: مهریه در اسلام 8
- اشاره 8
- الف) پرداخت مهریه 9
- 1. مهریه در قرآن 9
- اشاره 9
- ب) مهریه؛ عطیه الهی 11
- د) رعایت تناسب در مهریه 13
- ج) مهریه؛ هدیه ای از روی شوق 13
- ه_) استقلال حقوق زن 14
- و) مشروعیت ضمنی مهر زیاد 18
- اشاره 21
- الف) اهمیت مهر 21
- 2. مهریه در حدیث 21
- ب) ضرورت وجود مهر در ازدواج 22
- ج) پیامدهای پرداخت نکردن مهریه 23
- ه_) شرایط مهر 25
- د) پاداش بخشش مهریه 25
- و) میزان مهریه 27
- ز) مقدار مهرالسنه 29
- ح) میزان مهر حضرت فاطمه علیهاالسلام 30
- ط) تعیین مهرالسنه به نرخ روز 32
- شرایط مهرالمسمّی 34
- اشاره 34
- الف) مهرالمسمّی 34
- اشاره 34
- اشاره 34
- 1. دسته بندی مهر 34
- فصل سوم: احکام فقهی مهریه 34
- یک _ مال بودن 34
- دو _ قابلیت تملک 35
- سه _ داشتن منفعت عقلایی و مشروع 35
- چهار _ تعیین نمونه 35
- ب) مهرالمثل 36
- دو _ امثال و مهر امثال از دیدگاه فقیهان 36
- سه _ معیار مشابهت 36
- اشاره 36
- یک _ تعریف مهرالمثل 36
- چهار _ موارد تعلق مهرالمثل 37
- 2. مالکیت مهریه 38
- ج) مهر واگذار شده 38
- الف) نقدی یا نسیه بودن مهریه 39
- ب) پرداخت مهریه به نرخ روز 39
- 3. شیوه پرداخت مهریه 39
- اشاره 39
- یک _ دیدگاه فقیهان 40
- دو _ دیدگاه قانون مدنی ایران 41
- 4. عوامل استقرار مهر 42
- 5. مهر در ازدواج موقت 43
- 1. نقش مهریه در عقد 44
- فصل چهارم: کارکردهای اجتماعی مهریه 44
- اشاره 44
- اشاره 44
- الف) نشانه اهمیت عقد 44
- ب) تقویت جنبه معنوی عقد 45
- ج) مانع طلاق 46
- 2. آثار مهریه برای موقعیت زن 48
- اشاره 48
- الف) کسب رضایت و ارزش بخشی به موقعیت معنوی زن 49
- ب) دریافت هدیه 52
- ج) پشتوانه ای در برابر حوادث 54
- د) نشانه شخصیت زن 55
- ه_ ) جبران جایگاه از دست رفته 56
- و) پاداش کار در خانه 58
- ز) جبران کمبود حقوق مالی زن 59
- ط) زمینه ساز فعالیت اقتصادی 61
- ح) نشان حق مالکیت زن 61
- 3. آثار مهریه برای مرد 62
- اشاره 63
- 4. مهریه بدون کارکرد 63
- 1. ارزیابی عرفی 64
- 2. ارزیابی ارزشی 65
- اشاره 67
- فصل پنجم: عوامل افزایش مهریه و راه حل های کاهش آن 67
- الف) نمایش طبقاتی 69
- 1. علل افزایش مهریه 69
- ب) نسیه بودن مهر 70
- ج) حسادت یا چشم و هم چشمی 72
- د) بیم از آینده 73
- ه) موقعیت زن در گذشته 75
- و) ساختار زندگی مدرن 76
- ز) سن و ویژگی های ظاهری 77
- الف) جدی نگرفتن مهریه 79
- 2. راهکارهای حل مشکل مهریه 79
- ب) تغییر شیوه پرداخت مهریه 80
- ج) جای گزینی نگرش انسانی به جای نگرش اقتصادی 81
- د) توجه به پیامدهای منفی مهریه های سنگین 83
- ه_) آموزش جوانان 84
- و) توجه به الگوهای مناسب 85
- فصل ششم: جهیزیه 87
- 1. تعریف جهیزیه 87
- اشاره 87
- 2. مسئول تهیه جهیزیه 88
- 3. دیدگاه فقهی درباره جهیزیه 88
- 4. الگوی جهیزیه در اسلام 89
- 6. پیامدهای جهیزیه سنگین 92
- 5. مصداق جهیزیه 92
- 7. مالک جهاز 93
- 8. برگرداندن جهیزیه 93
- کتاب نامه 96
زن تعلق دارد، نه به پدر و مادر. مهر، مزد بزرگ کردن و شیردادن و نان دادن به او نیست.»(1) پس اسلام، حق مالکیت زن را به رسمیت شناخته است.
و) مشروعیت ضمنی مهر زیاد
در شرایط حاضر، مقدار مهریه، مهم ترین مبحث مهریه است؛ زیرا پرداخت مهریه در عرف جامعه بسیار آسان تعریف شده است. این ضرب المثل عامیانه که «مهریه را کی داده و کی گرفته»، حاکی از همین نگرش عرفی است. البته همین پندار نادرست، در رشد میزان مهریه بسیار مؤثر بوده است، به گونه ای که اگر کسی بخواهد مهریه زن خود را بپردازد، نمی تواند دین خود را ادا کند یا اگر به هر دلیل، زندگی شان به جدایی بینجامد، مهریه به یک مسئله دردسرساز تبدیل خواهد شد. راه حل این ناهنجاری چیست؟
حل این مشکل به بررسی و پژوهش ریشه ای نیاز دارد. در این بخش آیه های مربوط به این مسئله را یادآور می شویم. خداوند در قرآن برای مهریه مقدار تعیین نکرده و تنها در یک آیه به طور مختصر به این مطلب اشاره می کند:
وَ إِنْ أَرَدْتُمُ اسْتِبْدالَ زَوْجٍ مَکانَ زَوْجٍ وَ آتَیْتُمْ إِحْداهُنَّ قِنْطارًا فَلا تَأْخُذُوا مِنْهُ شَیْئًا أَتَأْخُذُونَهُ بُهْتانًا وَ إِثْمًا مُبینًا. (نساء: 20)
اگر خواستید زنی را رها و زنی دیگر به جای او اختیار کنید و مال بسیار مهر او کرده اید، البته نباید چیزی از مهر او بگیرید. آیا به وسیله تهمت به زن، مهر او را می گیرید؛ این گناهی فاش و زشتی این کار آشکار است.
در این آیه «قنطار به جای مهریه به کار رفته و به مال زیاد تفسیر می شود».(2)
قنطار، از قنطره به معنای پل است و به این سبب از مال به قنطره تعبیر شده که انسان در زندگی دنیا از آن عبور می کند. پس قنطره، به معنای مال
1- نظام حقوق زن در اسلام، ص 203.
2- ملامحسن فیض کاشانی، تفسیر صافی، تهران، دارالکتب، 1419ه_ . ق، چ1، ج2، ص210.